કવિતા – પુત્રી – બેટી – દીકરી

 

|| કવિતા – પુત્રી – બેટી – દીકરી ||

(૦૧) આવ્યો અવસર આંગણિયે

આવ્યો અવસર આનંદનો આંગણિયે આજ,
રુડાં ગીતો ગુંજ્યાં ફળિયે આજ;
હરખ હરખ હરખાતું કુટુંબ કબીલું આજ,
લીલાં તોરલીયા હરખાય બારણે.
હૈયું રુએ બાપનું, ભરી બારણાને બાથ,
છુટી રહ્યો સાથ સઘળો આજ.
માતા વળી લૂછે આંસુ પાલવ પકડી,
આત્મીય હતી તે વળાવી આજ.
સહેલી બધી વીટળાઇ રહી એકબીજાને સાથ,
સખી તો થઇ પરાઇ આજ.
સખી સહેલીઓ ગુંજે રે સંભરણા અતીતનાં,
ને સખી જાય પરાયાને ઉજાળવા.
‘શ્યામ’વસમી આ વિદાયને ઉતારે શબ્દમાં,
ને દીકરી ચાલી સાસરે આજ.

-ઘનશ્યામ વઘાસીયા

(૦૨) દીકરી વિદાય પછી

આ ઓરડો, આ ઓસરી, આ ફળિયું, હવે
લાગે સાવ સૂનાં સૂનાં, દીકરી વિદાય પછી.
સદાય હસતી આંખમાં ઘટના બની નવી,
આંસુ વહ્યાં ઊના ઊના, દીકરી વિદાય પછી.
હંમેશા હેતથી બોલાવતી,ને પ્રેમથી પુકારતી,
એ અવાજ પડઘાય ઓરડે, દીકરી વિદાય પછી.
આ બારણું, આ મંડપ ઊભા સાવ સૂનાં,
લટકે છે તોરણ આંસુનાં, દીકરી વિદાય પછી.
આસોપાલવના તોરણ અને ઉદાસ આ હવા
વૃક્ષો ઊભા બધાં છાનામાના, દીકરી વિદાય પછી.
ઊડી ગયું પંખી, કલરવ કરતું આંગણેથી,
લ્યો,ઘૂઘવે છે દરિયા લૂના, દીકરી વિદાય પછી.
આ પાદર આખુંય હિબકાં ભરે ને
હૈયડાં વલોવાય,’શ્યામ’નાં, દીકરી વિદાય પછી.

-ઘનશ્યામ વઘાસીયા

(૦૩) દીકરી ચાલી સાસરે

ખેલતું કૂદતું ફળિયું લઇને, દીકરી ચાલી સાસરે
આંગણું ઘરનું સૂનું કરીને, દીકરી ચાલી સાસરે
બારી-બારણા ય રડતાં મૂકી,દીકરી ચાલી સાસરે
છોડી ગુંજતાં ઘરનો સાથ રે,દીકરી ચાલી સાસરે
સખીઓ સાથે જનેતા ભળી,શ્રાવણ વરસે નયન,
માને મેલી પિતાને સાથ રે,દીકરી ચાલી સાસરે
આંખો બની દરિયો આજ, દીકરી ચાલી સાસરે
બાપને મૂકી ભાઇને આશરે, દીકરી ચાલી સાસરે
‘શ્યામ’ના આંસુ શેં સુકાય,દીકરી ચાલી સાસરે

-ઘનશ્યામ વઘાસીયા

(૦૪) દીકરી મારી

દીકરી તારા વીનાની સુકી મારા સંસારની વાડી !
ફુલો વીના સુની પડી વાડી યાદ કરજે દીકરી મારી
ઉર્મી તણો કો છોડ ઊગ્યો પણ અન્નજળ થયા પુરા
સ્નેહના ખાતરથી ખીલવી હતી ફુલ સમી દીકરી મારી
લેખ હશે ત્યારે તારી ચાહે દીકરી દોડી આવજે
પંચ્મ સુરે પાપાની યાદમાં ગીતો ગાશે દીકરી મારી
મારે માથે હેતાળ હાથ ફેરવી પુછે ખબર મારી
કોઇ જુવે ના તેમ છાની ખબર લેશે દીકરી મારી
ઉછળતી કુદતી ને હસતી ગાતે ખોળે રમતી મારા
શાંત ઝરણાંની જેમ દુર વહેતી રહેશે દીકરી મારી
જીવનની ઉર્મિઓને ખોળે ભરી દીકરી સાસરે જશે
હૈયામાં જીવનભર એક ખાલિપો ભરી જશે દીકરી મારી
સુખ અને દુખની આવન-જાવન નશીબના ખેલ
ના અડકે એકેય દુઃખ તને સુખી રહેજે દીકરી મારી

(નરેશ કે.ડૉડીયા)

(૦૫) કન્યાવિદાય… લેખ તારા લઈ ગયા રે લોલ

આંગણે આસોપાલવનાં ઝાડ, કે બગલાં બેસી ગયાં રે લોલ
બગલાં ઊડી ગ્યાં પરદેહ, કે પગલાં પડી રીઆં એ લોલ.
દાદા મારા, એક જોયો પરદેહ, કે દીકરી દઈ દીધાં રે લોલ.
ધેડી મારી, હવે નો કરીએ વશાર્ય, કે લેખ તારા લઈ ગયા રે લોલ.

આંગણે આસોપાલવનાં ઝાડ, કે બગલાં બેસી ગયાં રે લોલ.
બગલાં ઊડી ગ્યાં પરદેહ, કે પગલાં પડી રીઆં રે લોલ.

કાકા મારા, એક જોયો પરદેહ, કે દીકરી દઈ દીધાં રે લોલ.
ભતરીજ, હવે નો કરીએ વશાર્ય, કે લેખ તારા લઈ ગયા રે લોલ.

આંગણે આસોપાલવનાં ઝાડ, કે બગલાં બેસી ગયાં રે લોલ.
બગલાં ઊડી ગ્યાં પરદેહ, કે પગલાં પડી રીઆં રે લોલ.

લોકગીત

(૦૬) દીકરીની બે કવિતા

જીવનને મહેંકવા દો
કળીઓને બાગમાં ખીલવા દો,

પક્ષીઓના ગાનમાં ચહેકવા દો,

ઝરણા સાથે ખળખળ વહેવા દો,

ફૂલોના પમરાટમાં મઘમઘવા દો,

પારિજાતના સહારે લતાને પાંગરવા દો,

ગર્ભના અંધકારમાં પલતી દીકરીને

દિનનો ઉજાસ નિરખવા દો…

–જયદીપ

મા, જરા વિચાર કરી જો,

તું પણ કોઈની દીકરી જ છે ને ?

તને જનમવા જ ના મળ્યું હોત તો ?

મા,હું તારી સહેલી બનીશ,

સુખદુ:ખની સાથી બનીશ,

મારે ઢીંગલીઓથી રમવું છે,

મારે કેટલું બધું ભણવું છે,

મારા સપના ને મારા અરમાન,

તું નહી સમજે, તો કોણ સમજશે ?

***

પિતાજી ને ,

તમને હું શું કહું ?

દીકરી બની તેમાં મારો વાંક શો ?

છતાં પણ તમને વચન આપું છું :

હું ક્યારેય કોઈ જીદ નહીં કરું,

દીકરા કરતાયે સવાઈ બનીશ…
***

મારી જિજીવિષાએ તમને જગાડ્યા,

ગુસ્સે તો નથી થયાને?

પણ હું બીજું શું કરું ?

આ અંધકારમાં મને બીક લાગે છે,

દુ:સ્વપ્નો મને સતાવે છે,

મને સૂરજ જોવા નહી મળે?

શું મને જનમવા નહી મળે?

***

મને જનમવા તો દો

–જયદીપ

(૦૭) દાદા હો દીકરી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી, વાગડમાં મ દેજો રે સૈ

વાગડની વઢીયારણ સાસુ દોહ્યલી રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

દીએ દળાવે મુને, દીએ દળાવે મુને, રાતલડીએ કંતાવે રે સૈ

પાછલે તે પરોઢીએ પાણી મોકલે રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

ઓશીકે ઈંઢોણી વહુ, ઓશીકે ઈંઢોણી વહુ, પાંગતે સીંચણિયું રે સૈ

સામી તે ઓરડીએ, વહુ તારું બેડલું રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

ઘડો ન બુડે મારો, ઘડો ન બુડે, મારું સીંચણિયું નવ પૂગે રે સૈ

ઊગીને આથમિયો દી કૂવા કાંઠડે રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

ઊડતા પંખીડા વીરા, ઊડતા પંખીડા વીરા, સંદેશો લઈ જાજો રે સૈ

દાદાને કહેજો કે દીકરી કૂવે પડે રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

કહેજો દાદાને રે, કહેજો દાદાને રે, મારી માડીને નવ કહેજો રે સૈ

માડી મારી આંસુ સારશે રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

કૂવે ન પડજો દીકરી, કૂવે ન પડજો દીકરી, અફીણિયાં નવ ઘોળજો રે સૈ

અંજવાળી તે આઠમનાં આણાં આવશે રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

કાકાના કાબરિયા, કાકાના કાબરિયા, મારા મામાના મૂંઝડિયા રે સૈ

વીરાના વઢિયારા વાગડ ઊતર્યા રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

કાકાએ સીંચ્યું, કાકાએ સીંચ્યું ને મારા મામાએ ચડાવ્યું રે સૈ

વીરાએ આંગણ બેડું ફોડિયું રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

-લોકગીત

(૦૮) વિદાયવેળા પિતાની દિકરીને શીખ

પતિનું ઘર અએ દુનિયા આજથી તારી બની જાશે
હવે કન્યા મટી તું અએક સન્નારી બની જાશે
પતિ સેવાને સાચો ધર્મ સમજીને અદા કરજે
કુટુબે પ્રેમ દર્શાવી બધા દિલમાં જગા કરજે
પરાયા ઘરને પોતાનું કરી શોભાવવાનું છે
દયાનું હેતનું ઝરણું તને વર્ષાવવાનું છે
સલામી લે અમારી યાદ હૈયે સંઘરીને જા
દુઆઅઓ આ કવિની તારા પાલવમાં ભરીને જા
-કુતૂબ આઝાદ

દીકરી

સૂરજ ઉગે તે પહેલા, ઉગતા તારા ટહુકા ઓ દીકરી.

હોઉં ગમે તેટલો દૂર, પૂગતા તારા ટહુકા ઓ દીકરી.

– જીગ્નેશ અધ્યારૂ

(૦૯) બહેન મારી

લાલ ને લીલી, વાદળી પીળી,
કેસરી વળી, જાંબલી વળી,

રંગબેરંગી ઓઢણી લઉં,
બહેન મારીને ઓઢવા દઉં!

સોનીએ ઘડ્યાં રૂપલે મઢ્યાં,
નાના નાના ઘૂઘરા ઝીણા,

એવી બે ઝાંઝરીઓ લઉં,
બહેન મારીને પહેરવા દઉં!

ચંપા બકુલ, બોરસલી ફૂલ,
માલતી ને મોગરાનાં ફૂલ,

બાગમાંથી હું લાવી દઉં,
બહેનને વેણી ગૂંથવા દઉં!

ઓઢણી તમે ઓઢજો બેની,
ઝાંઝર પગે પહેરજો બેની,

વેણી માથે ગૂંથજો રે….!
બાગમાં ઘૂમી હીંચકે હીંચી,

સાંજરે વહેલા આવજો રે,
ભાઇને સાથે લાવજો રે…..!

-સોમાભાઇ ભાવસાર

(૧૦) દીકરી વિદાય

દીકરી હું તને કરું આજ વિદાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…
ફૂલોથી તારી રાહ સજાવી,
આંસુ થકી આંખ છલકાય,
સુખ્ નો સૂરજ આંગણ મલકાય,
દુઃખ કેરી છાયા દૂર દૂર જાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

બાળપણ તારું મારી સંગ વિતાવ્યું,
હરપળ એ ક્ષણ ને વિચારું,
આંસુ ને ખુશાલી તારા,હ્ર્દયે મેં આજ ખંડારી,
તારા સ્મિતથી આખું ઘર મલકાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

તારા જનમની એ શુભ વધામણી,
હરપળ એ ક્ષણને સંભારું,
પિતા નહીં, એક સાચા મિત્ર બની,
તારા નજૂક હાથને થામ્યો,
તારા નાજુક પગલાની આહટ,
આજ હજુ એ આહટ સંભળાય.
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

સૂરજ ઉગશે,તારા ઊગશે,
ચાંદની ચંદા સાથ ચમકશે,
તારી ચુડી ,તારા પાયલ,
સાસરીયાના આંગનમાં છનકશે,
સુનું સુનું આ ઘર મારું,
તારી યાદો હરપળ આવે,
તું નથી આ ઘરમાં તોયે,
તારી હાજરી હરક્ષણ વર્તાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

– વિશ્વદીપ બારડ

(૧૧) દીકરી

દીકરી નથી સાપનો ભારો.
દીકરી તો છે ફુલ નો ક્યારો.
દીકરી થકી છે અજવાળુ.
દીકરી વીના સગળ કાણુ.
મા-બાપને કશુંક થાય ,
દીકરીનું દિલ વલોવાઈ જાય,
મા, દીકરી, બહેની,
ઍના પ્રેમમાં ના આવે કદી કમી,
દીકરી પ્યારનું અક્ષય પાત્ર,
ત્યાગ, સમર્પણનું સમસ્ત શાસ્ત્ર.
સ્વાર્થ નું સગપણ ઍવું , ઍ તો તડ પડે કે તૂટે,
દીકરી તો સ્નેહની સરવાણી, નિત્ય નિરંતર ફૂટે.
દીકરીના પગલે લાગે બધું મનોહર,
દીકરી વિનાનું ગર જાણે વાગ્યા વિનાનું જાજર,
દિકરો-તારે ની બુઢાપામાં પાળે ઍ નાહકનો ભ્રમ,
દીકરી જ ઠારે, આંસુ સારે, ભવ તારે ઍ સૃષ્ટિનો ક્રમ.
દીકરી અવતરતાં મોઢુ ફેરવે માં-બાપ,
ક્યા ભાવે છુટશે કરીને ઍવા પાપ.
દીકરી (દુહીતા) નૅ ના દુભવશો,
વિધાતા વેરી કરશો,
દીકરી જશે જે ઘરથી ત્યાં ફરી વળશે અંધારુ,
દીકરી વિનાનું જાણેકે, મીઠુંજળ પણ ખારૂ.
દીકરી જતાં લાગશે સૂનું,
જગત આખું ભાસશે જૂનુ.
આવી દીકરીની વિદાય,
મા-બાપથી કેમ સહેવાય.
દીકરી જતાં સાસરે,
મા-બાપ ભગવાનના આશરે

Prakash Rathod

(૧૨) લગ્નની વિદાય સમયનું રુદન

હાથોમાં મંહેદી શોભે ને ફુલોની મહેક,
નવા સબધોનું પાનેતર પહેરી ને તે,
આજે તો લાડલી બની છે રે દુલ્હન….
બાપાની લાડકી ને માંની છે દુલારી,
ચાલી રે ચાલી તેતો તેના ધામે ચાલી
અમે અપાવેલી ઢીંગલીની માયા મુકીને,
તેનું બાળપણ પણ મુકીને રે ચાલી,
તેનો અવાજ દિલમાં કેદ કરીને ચાલી,
બધી શરારત ને જીદ મુકીને ચાલી,
તેના હાસ્ય માટે અમે કરતા જતન,
બસ ઘરને તે તો રડતુ મુકીને ચાલી,
આજે વ્હાલી બહેન છોડી ચાલી અમને.
તેના ઝઘડા મુકીને મૌન મુકીને ચાલી,
કેટલાય નવા સંબધો બાંધવા ચાલી,
આજે પુત્રી માંથી પત્ની બની ચાલી,
બસ દીપક હતી અમારા કુળનીતેતો,
આજે બીજા કુળની પણ દીપક થઈ.
તેનો પ્રકાશ હવે જગમગશે સમાજમાં.
આંખોમાં નવા સ્વપનોના આકાશને
તે તો આજે ચાલી તેના ઘરે ચાલી,
બસ કાચની ઢીંગલી છે અમારી આતો,
કરજો જતન પ્રેમથી બસ ના તુટે તેમ,
અમારા કાળજાનો ટુકડો સોંપ્પો છે તમને,
અમારા લોહીથી ને આંસુથી સીચી છે.
તેની આંખ માં કદીય ન આવે પાણી,
કરજો તેવું જતન બસ હવે તમે પણ,
તેની ભૂલને અમારી કચાશ જ માનજો,
ને મીંઠો ઠપકોય અમને જ પાઠવજો.

-બટુક સાતા

(૧૩) દીકરી સૌની લાડકવાયી

નાની નાની વ્હાલી દિકરી
ફુલનો મહેંકતો બગીચો દિકરી
સુંદર ચહેરો નાજુક-ભોળી
બાળપણથી જ હોય નખરાળી
મટકી-મટકી નાચ બતાવતી
જીભ પર તો જાણે કોયલ બેસતી
બધા બાળકોમાં વ્હાલી દિકરી
બધાં પ્રત્યે હેત રાખતી દિકરી
પપ્પાનો તો જીવ છે દિકરી
મમ્મીનો એક હાથ છે દિકરી
ઘરમાં સદા રોનક રાખતી દિકરી
સાસરે જતાં રડાવતી દિકરી
પપ્પા-મમ્મી ની ‘દિશા’ દિકરી

pradip bramhbhatt

(૧૪) ભૃણ હત્યા

મા બોલ
હવે તને આ ખાલી પેટનો ભાર લાગે છે ને ?
પેટ પર વાગતીને મીઠ્ઠી લાગતી એ લાતો,
આંખોની પેલે પાર બહુ વાગે છે ને ?
તારામાં ઊગી’તી એ નાનીશી વેલને,
પહેલાં તો આપ્યો’તો આધાર,
તારામાં શ્વસતો એ જીવ હું છું,
એ જાણ્યા પછી પેટનો યે લાગ્યો’તો ભાર ?
અરીસા સામે જોઈ મલકાતી તું હવે એનાથી પણ દૂર ભાગે છે ને ?

તમારું પણ કેવુ પહેલાં તો
પ્રાર્થી-પ્રાર્થીને તમે જ બાળકને માંગો,
પેટમાં દિકરો નથી એવી ખબર પડે
પછી ભગવાનને કહી દો, તમે જ રાખો !
અનાયાસે દેખાતું લોહી હવે ભારોભાર પસ્તાવો અપાવે છે ને ?

છૂટાં પડતા રડવું આવે,
એવો આપણો ક્યાં હતો સંબંધ?
તારાં ય જીવતરની પડી ગઈ સાંજ
આકાશનો લાલ લાલ થઈ ગયો રંગ !
પરી જેવી ઢીંગલી ચુમી ભરે એવું શમણું હજીયે આવે છે ને?

-એષા દાદાવાળા

(૧૫) દિકરી

* માતા-પિતાનું વહાલસોયું રતન છે દિકરી,
* એક અવતારમાં બે કુળ ઉજાળનાર દિકરી,
* નારીનાં નવલા રૂપધારી એવી છે દિકરી,
* સહુને માટે પારકી થાય છે દિકરી,
* તોયે સ્નેહની સરવાણીમાં ભીંજવે છે દિકરી,
* જાણે ઉછળતો વહાલનો દરીયો છે દિકરી,
* ઈશ્વરનું અદભુત સર્જન છે દિકરી,

-ડાયબેન મોહનભાઈ યાદવ

(૧૬) કન્યા વિદાય( ગઝલ્)

મંડપ વિખાયો ને સખી બચપણ તજી જતી રહી,
મીઠી પળો હવા બની પાદર ભણી જતી રહી.
એ પાંગરી હતી કદી આ હાથ પર, અવાજ પર,
નિજને ભૂલી જવા નદી જેવી નદી જતી રહી.

એણે ભરી પળો મધુર કલકલ કરી ધમાલથી,
થઈ સાવ શૂન્ય રાવટી , ક્ષણમાં સદી જતી રહી.

તે આવી અશ્રુધારનું જ બીજું રૂપ હો, શક્ય છે,
આવી, વસી પડળ અને હળવેકથી જતી રહી.

બદલ્યો હતો સદા મને ફૂલો તણાં સ્વરૂપમાં,
પમરાટનાં કવન સજાવી , મઘમઘી જતી રહી.

-ડૉ. કિશોર જે. વાઘેલા( ભાવનગર)

(૧૭) એક બાપનું હૈયું

ઢબૂકતો ઢોલ આંગણે મારે આજ,
પાનેતરમાં ઢબૂરાઇ છે મારી ઢીંગલી,
માથે સજ્યો છે મોડ,
ને મીંઢળ બાંધ્યું છે હાથ…..
પગમાં ઝાંઝર રણઝણે
હાથમાં મેંહદી ને ચૂડીઓનો શણગાર,
ભાલે સોહે ચાંદલો ને આડ,
ને વદને મઢ્યો પીઠીનો ઉજાસ……..

કાલે તો તું મારી આંગળી ઝાલીને
મારી સાયકલે બેસીને જતી’તી નિશાળ,
આજે કેમ રહેતો મારો જીવ ઝાલ્યો???
કેમેય જીવીશ તારા વિના !!!!!
જાય જ્યારે તું પિયુ સંગે પરદેશ!!!!

જીવનની આ રીત છે,તારી હો કો સંગ પ્રીત,
સોણલાનું સજાવી કાજળ આંખોમાં આજ,
પોતાનાને પારકા કરી, પારકાને પોતાના કરવા કાજ,
જુઓ ! ત્યાં મંડપનો થાંભલો પકડી
એક બાપનું હૈયું રોઇ રહ્યું છે ચોધાર આંસુએ આજ..

-preeti tailor

(૧૮) દીકરી વ્હાલી

કાશીબાની દીકરી વ્હાલી,પ્રેમ એ સૌનો લેતી
મળતા તેને મામાકાકા,ત્યાં સૌની સેવા કરતી
……..કાશીબાની દીકરી.
નીતસવારે ચરણ સ્પર્શી,માબાપનો પ્રેમ લેતી
પરોઢીયાને પારખી લઇને,સૌથી વહેલી ઉઠતી
નિત્યકર્મ પતાવી જલ્દી, પ્રભુના દર્શન કરતી
ચા નાસ્તો તૈયાર કરીને, વડીલની રાહ જોતી
મોટાભાઇની લાડલી,ને પ્રેમ મોટીબેનનો લેતી
જોતાસૌને લાગેન્યારી,એવી કાશીબાની વ્હાલી….
એકડો બગડો જલ્દી પતાવી,લેતી નંબર પહેલો
ભણતરમાં શ્રધ્ધારાખીને,બુધ્ધિથીસોપાનચઢતી
મળીજાય કોઇમુંઝવણ,ત્યાં જલાબાપાને સ્મરતી
સીધી રાહે ચાલી જાય,ને સર્વ સફળતાએ જોતી
કર્મ ધર્મને સમજી ચાલે, મળેલ સાચા છે સંસ્કાર
ગામ સીમમાં સૌને એ ગમતી,કાશીબાની વ્હાલી….

-પ્રદીપ બ્રહ્મભટ્ટ

(૧૯) દીકરી સૌની લાડકવાયી

નાની નાની વ્હાલી દિકરી
ફુલનો મહેંકતો બગીચો દિકરી
સુંદર ચહેરો નાજુક-ભોળી
બાળપણથી જ હોય નખરાળી

મટકી-મટકી નાચ બતાવતી
જીભ પર તો જાણે કોયલ બેસતી

બધા બાળકોમાં વ્હાલી દિકરી
બધાં પ્રત્યે હેત રાખતી દિકરી

પપ્પાનો તો જીવ છે દિકરી
માનો એક હાથ છે દિકરી

ઘરમાં સદા રોનક રાખતી દિકરી
સાસરે જતાં રડાવતી દિકરી

-પ્રદીપ બ્રહ્મભટ્ટ(આણંદ)

(૨૦) વિલાયતમાં વ્હાલી, હવે તું જવાની

વધુ ભણવા માટે વિલાયતમાં વ્હાલી, હવે તું જવાની
ને ભાવિના જીવતરને ઘડવાને પ્યારી, હવે તું જવાની
ફકત થોડાં દિવસો સુધી ઘરમાં રહીને હવે તું જવાની
નથી કલ્પી શકતા સ્થિતી શું થવાની હવે તું જવાની

હજી રમતી કૂદતી’તી આવી ઘડી ત્યાં હવે તું જવાની
વરસ સોળની જેવી વ્હાલી ઉંમરમાં હવે તું જવાની

ખબર પણ પડી ના આ જીવતર સર્યુ ક્યાં નજર સામે તારી
વિત્યું બાળપણ આજ આવી યુવાની, હવે તું જવાની

અમે રાતદિવસ જીવનડાળે તારી ઉજવતાં’તા ઉત્સવ
અમારી રહી શેષ જુદી કહાણી હવે તું જવાની

પડ્યું નાનું ઘર આ નગર આજ ઓળંગી ઉંબર ને અવનિ,
જો આકાશ માર્ગે પ્રસારીને પાંખો હવે તું જવાની

ઘણાં મિત્રો ભેટીને દેશે વિદાઈ તને એરપોર્ટે,
જરા હાથ ઉંચો કરી ગુડબાય હવે તું જવાની

તું સંભાળજે, સારા સંસ્કાર, ઉત્તિર્ણ ભણવામાં થાજે
લઈ મમ્મી-પપ્પાના આશિષ સંગે હવે તું જવાની

ખુશીથી તું જાજે, દઈ ધ્યાન ભણજે, ખુશીથી ત્યાં રહેજે
સમય મળતાં વ્હાલી જરા યાદ કરજે હવે તું જવાની

ત્યાં ઘર સ્નેહીઓ મિત્ર છે પગલી, ચિન્તા જરા પણ ન કરતી
પરિવારની જેમ સચવાશે જ્યાં તું હવે તું જવાની

રમકડાં ને પગલાનો પગરવ હવે ઘરની ભીંતો કહેશે
ઘણો સ્નેહ નિસ્વાર્થ યાદો ધરીને હવે તું જવાની

-દિલીપ ગજજર,

(૨૧) વ્હાલનો દરિયો દિકરી

દીકરી છે ઘરમાં સહુની સખી
વાત એ રાખજો તમે જરૂર લખી
કદાચ હોય પોતે એ આંતરમુખી
પણ જોવા ઈચ્છે એ ઘરના સહુને સુખી !
ઘરમાં જો ન હોય દીકરી
તો ચાંદીની થાળી પણ લાગે ઠીકરી
કરે ભલે એ સહુની મશ્કરી
પણ જાણશો એને ના તમે નિફિક્રી !
કોણે કહ્યું દીકરી છે પારકી થાપણ
એ તો છે આખા કુટુંબનું ઢાકણ
પ્રભુ દીકરીને આપે છે એવું ડહાપણ
એટલે એની વિદાયમાં સહુની ભરાય છે પાપણ
દીકરી તો છે મમતા નો ભંડાર
એનાથી રહે પ્રફુલ્લિત ઘર સંસાર
માતા-પિતા ને માટે એ મીઠો કંસાર
છતાં કેમ???????????????????
દીકરા-દીકરીમાં ભેદભાવનો વ્યવહાર ?
રશ્મિકા ખત્રી (બીમ)

(૨૨) ચાંદલા જેવી દીકરી

અમે કહી છીએ – “હિયા ચાંદલા જેવી દીકરી છે”
કેમ ચાંદલા જેવી?
જેમ ચાંદલો શુભ છે – તું અમારા માટે એટલી જ શુભ છે.
ચાંદલો પવિત્ર છે.
ચાંદલો શુકનવંતો છે.
ચાંદલો શોભા વધારનારો છે.
ચાંદલો સારું સૌભાગ્ય સૂચવે છે.
ચાંદલો પ્રભૂ નો આશિર્વાદ છે.
ચાંદલો આકર્ષક છે, મંગળ છે.
ચાંદલો શક્તિ છે.
ચાંદલો તેજ સૂચવે છે.
ચાંદલો જ્યાં કરવા માં આવે છે
તે બે આંખ વચ્ચે ની જગ્યા એકાગ્રતા અને ઉર્જા નુ બિંદુ છે.
ચાંદલો સ્ત્રી નીં શક્તિઓ નુ પ્રતિક છે.

તું પરિવાર નું કેન્દ્ર બિંદુ છે.
તું અમારી શક્તિ છે.

તું અમારા માટે પ્રભૂ એ આપેલા આશિર્વાદ છે.
તું ખરેખર “ચાંદલા જેવી દીકરી” છે.

–તન્મય ~ પૂજા

(૨૩) દીકરીનું હાલરડું

એક ઢીંગલી આ દીકરી છે આવી… અજાણ્યા મલકથી
ભરી આંખોમાં આશા રૂપાળી… પ્રભુના મલકથી

ભેખ લઈને નવો નામ લઈને નવું,

જાણે ઝરણું રૂમઝૂમ્યું મારે દરિયો થવું!

એના મુખડાને જોઈ જીવ મારો ખીલે,

મારા અંતરના ભાવ એની લાલી ઝીલે

સાવ નાનકડી પોટલી એ વ્હાલી, ખુશીથી છલકતી

– સંજય વિ. શાહ ‘શર્મિલ’

(૨૪) દીકરી તો પારકી થાપણ

બેના રે..
સાસરીયે જાતાં જોજો પાંપણના ભીંજાય
દીકરીતો પારકી થાપણ કહેવાય
દીકરી ને ગાય, દોરે ત્યાં જાય
દીકરીતો પારકી થાપણ કહેવાય
બેની તારી માથે બાપનો હાથ હવે નહી ફરશે
રમતી તું જે ઘરમાં એની ભીંતે-ભીંતો રડશે
બેના રે.. વિદાયની આ વસમીવેળા રોકે ના રોકાય
દીકરી તો પારકી થાપણ કહેવાય
તારા પતિનો પડછાયો થઈ, રહેજે સદાયે સાથે
સોહાગી કંકુ સેંથામાં, કંકણ શોભે હાથે
બેના રે.. તારી આ વેણીનાં ફૂલો કોઈ દિ ના કરમાય
દીકરી તો પારકી થાપણ કહેવાય
આમ જુઓ તો આંસુ સૌનું પાણી જેવું પાણી
સુખનું છે કે દુ:ખનું એતો કોઈ શક્યું ના જાણી
બેના રે.. રામ કરે સુખ તારું કોઈ દિ નજર્યું ના નજરાય
દીકરી તો પારકી થાપણ કહેવાય
દીકરી ને ગાય, દોરે ત્યાં જાય
દીકરી તો પારકી થાપણ કહેવાય

-લોકગીત

(૨૫) એક સપનું મા-બાપનું

એક સપનું મા-બાપનું જોને આંસુ લઈને જાય છે,
સુખની સાથે દુ:ખની છાયા ચહેરા પર લહેરાય છે.
એક અમારા પ્રેમનો અક્ષર ગીત બનીને ગૂંજે,
એક કળી અમ બાગની આજે બહાર બનીને ઝૂમે;
જકડી રાખું ઝરણું હાથમાં પણ એવું ક્યાં થાય છે,
સુખની સાથે દુ:ખની છાયા ચહેરા પર લહેરાય છે.

અમ અંતરના આશિષ બેટા, રહેશે તારી સાથે,
એક પ્રભુની બાદ અમારો હાથ છે તારે માથે;
માનાં દિલનો ટુકડો દીકરી પારકી કહેવાય છે,
સુખની સાથે દુ:ખની છાયા ચહેરા પર લહેરાય છે.

ઘર આંગણમાં કાલે બેટા, આંખ ન તુજને જોશે,
હોઠો રહેશે હસતા મારાં અંતર મારું રોશે;
થયું’તું દુ:ખ જે મારી માને આજ મને સમજાય છે,
સુખની સાથે દુ:ખની છાયા ચહેરા પર લહેરાય છે.

એક સપનું મા-બાપનું જો ને આંસુ લઈને જાય છે,
સુખની સાથે દુ:ખની છાયા ચહેરા પર લહેરાય છે.

-ડૉ.નિલેશ રાણા

(૨૬) વિદાય
દીકરી હું તને કરું આજ વિદાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

ફૂલોથી તારી રાહ સજાવી,
આંસુ થકી આંખ છલકાય,
સુખ્ નો સૂરજ આંગણ મલકાય,
દુઃખ કેરી છાયા દૂર દૂર જાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

બાળપણ તારું મારી સંગ વિતાવ્યું,
હરપળ એ ક્ષણ ને વિચારું,
આંસુ ને ખુશાલી તારા,હ્ર્દયે મેં આજ ખંડારી,
તારા સ્મિતથી આખું ઘર મલકાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

તારા જનમની એ શુભ વધામણી,
હરપળ એ ક્ષણને સંભારું,
પિતા નહીં, એક સાચા મિત્ર બની,
તારા નજૂક હાથને થામ્યો,
તારા નાજુક પગલાની આહટ,
આજ હજુ એ આહટ સંભળાય.
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

સૂરજ ઉગશે,તારા ઊગશે,
ચાંદની ચંદા સાથ ચમકશે,
તારી ચુડી ,તારા પાયલ,
સાસરીયાના આંગનમાં છનકશે,
સુનું સુનું આ ઘર મારું,
તારી યાદો હરપળ આવે,
તું નથી આ ઘરમાં તોયે,
તારી હાજરી હરક્ષણ વર્તાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

-ખ્યાતી માલી

(૨૭) દીકરી

વિધાતાનું તું છે સુંદર સર્જન,
ભર્યો છે રંગ લાગણી કેરો તારામાં.
દીકરી બનાવી મોકલી જગમાં તને,
લક્ષ્મી કેરું ઉપનામ આપ્યું તને.

ભાર નથી કોઈ ઘરનો તું,
તું તો છે ઘર નું અમૂલ્ય રત્ન.

કેહવાય જે દાનમાં દાન મોટું,
કન્યાદાન કરવાનો અવસર આપ્યો.

લીધો જન્મ તે તો એક ઘરમાં પણ,
દિપાવશે તું તો બે ઘરના દીપ.

preeti mehta

(૨૮) દીકરી આવી

અધૂરી પૂવૅજન્મની પ્રીત
આજે પૌત્રી બનીને આવી
દિલના પ્રેમસરોવર મધ્યે
એવા કમળ બનીને આવી
બાપુ બેનાના ચહેરા પર
મંજુલ સ્મિત બનીને આવી
મૃદુલ મીઠા સ્નેહ ઝરણમાં
સૂર સંગીત બનીને આવી

બુલબુલ મેનાના કલરવમાં
વિધિનું ગીત બનીને આવી
એવા ઉત્સુક અધીર અષાઢે
શાંત સમીર બનીને આવી

-સરયૂ પરીખ

(૨૯) કન્યા વિદાય
સમી સાંજનો ઢોલ ઢબૂકતો,
જાન ઉઘલતી મ્હાલે,
કેસરીયાળો સાફો ઘરનું,
ફળીયું લઇને ચાલે.

પાદર બેસી ફફડી ઉઠતી,
ઘરચોળાની ભાત.
ડૂસકે ડૂસકે હડસેલાતી,
બાળપણાની વાત.

પૈડું સીંચતા રસ્તો આખો,
કોલાહલમાં ખૂંપે.
શૈશવથી ચીતરેલી શેરી,
સૂનકારમાં ડૂબે.

જાન વળાવી પાછો વળતો,
દીવડો થર થર કંપે.
ખડકી પાસે ઉભો રહીને,
અજવાળાને ઝંખે.

સમી સાંજનો ઢોલ ઢબૂકતો,
જાન ઉઘલતી મ્હાલે.
કેસરીયાળો સાફો ઘરનું
ફળીયું લઇને ચાલે.

– અનિલ જોશી

(૩૦) દીકરી

દીકરી મારી સ્નેહ તણી સરિતા,
કલ-કલ વહેતા ઝરણા સમી કવિતા

એકવીસ વરસ વહાલમાં ન્હાતા રહ્યા,

સુગંધભર્યા વસંતના વાયરા વાતા રહ્યા.

થઇ વિદાય ભીના થયા નયન,

જાણે પાનખરે ઉજ્જ્ડ થયા વન.

અંતરના અમી સીંચી, પુરા કર્યા સધળા કોડ,

છતે પાણીએ કરમાઇ ગયો તુલસીનો છોડ્.

ન કહેવાય દીકરી છે પારકી થાપણ્,

એ તો અમીભર્યા પ્રેમની છે થાપણ.

પડધા પડતા રહ્યા ઓરડે, થકી એના કલશોર,

સુની થઇ ભીંતને મુંગા થયા ગમાણે ઢોર.

મા ની મમતા ‘ને બાપના વાત્સલ્યનું ઝરણું,

દીકરી માંથી વહુ બની સુકાઇ ગયું તે ઝરણું

– ભૂપેન્દ્ર ત્રિવેદી

(૩૧) દીકરી

હીર મારી આંખોનો ઉજાસ, મારા હ્રદયનો ધબકાર હીર
હીર મારી નસોમાં વહેતું લોહી, મારા સ્નેહનો સાગર હીર,

હીર મારો શ્વાસોચ્છવાસ, મારી ચેતનાનું બળ હીર,

હીર મારો પડછાયો, મારી ઉર્મીનું ગીત હીર,

હીર મારી ખુશીઓનું નંદનવન, મારા મોહની માયા હીર,

હીર મારા શબ્દોની સાંકળ, મારા સર્જનનો સાર હીર

હીર મારું પ્રિય સ્વજન, મારા નિત્યસ્મરણ ઇશ હીર,

હીર મારા સ્નેહવૃક્ષનું ફળ, મારી લાગણીનો છોડ હીર.

( હીર તેમની પુત્રીનું નામ છે. )

-વિકાસભાઈ બેલાણી

(૩૨) દીકરી

હોશ અને હાશ મારા, હૈયું ને શ્વાસ તું,
દીકરી તું તો મારું ભાવી ઉજ્જાવલ

ઉગતા ન સૂરજ ને ઉગતા ન તારલા

દીકરી નહીં તો સૂની દુનિયા હરપલ

તારા સથવારે મેં શમણાં જોયા ઘણાં

શમણાં મા જોયું તારું ભાવિ નિશ્ચલ

હસરતોની યાદીમાં, પહેલે થી છેલ્લે તું

તારાથી ગૂંજે આ જીવન કલકલ,

દીકરી છે શ્વાસ અને દીકરી છે આશ મારી

દીકરીના શ્વાસે જીવું જીવન હરપલ,

દીકરી છે મત્લા ને દીકરી છે મક્તા

દીકરી છે કાફીયા ને જીવન ગઝલ

સૂરજ ઉગે તે પહેલા, ઉગતા તારા ટહુકા ઓ દીકરી.

હોઉં ગમે તેટલો દૂર, પૂગતા તારા ટહુકા ઓ દીકરી.

– જીગ્નેશ અધ્યારૂ

(૩૩) દિકરી વિદાય

દિકરી તારા સોભાગ્યનું સિંદુર આજ ઘોળી લાવ્યો છું,
વિઘાતાએ જે લખ્યું હતું તે સરનામું શોઘી લાવ્યો છું,

કાળજા કેરો કટકો તુ, વેગળી નથી કરી ક્યારેય ,

તારી ને મારી જુદાઇનું કોઇને વચન દઇને આવ્યો છું,

દિકરી તારા માટે આજ પાનેતર લઈને આવ્યો છું,

સપના મારા જે હતા પાલવમાં બાંઘી લાવ્યો છું,

પારકી અમાનત છે તુ બીજાની ક્યાં સુઘી સંભાળુ,

ભારે હૈયે તારી કંકોત્રી હેતના તેડા લખવા લાગ્યો છું,

ઢીંગલી જેવી લાડલી માટે રણઝણ ઝાંઝર લાવ્યો છું,

હદય મારું રડે છે પણ મુખ પર સ્મિત લાવ્યો છું,

પથ્થર જેવો બાપ પણ રડી પડે છે દિકરી ની વિદાયથી,

આંગણું મારૂ સુનું થાશે હું વિવશ બની ઉભો છું,

સંસાર તારો સ્વર્ગ બને એજ આશિષ ગુંથી લાવ્યો છું,

દર્પણ છે તુજ મારૂ એવો અરીસો લાવ્યો છું,

પારકાને પોતિકા ગણી બન્ને કુળને શોભાવજે ,

લુછી નાંખ આંસુ દિકરી ખુશીનો અવસર લાવ્યો છું,

ખુણે ખુણે સંભળાશે તારો નાદ , હરપળે આવશે અમોને તારી યાદ,

કોને પાડીશું હવે અમે સાદ, સાસરવાસને શોભાવજે એવી અમ આસ.

– એક કંકોત્રી માંથી ( લેખક અજ્ઞાત )

(૩૪) કુંવરબાઈનું મામેરું

દૂર થકી દીઠી દીકરી, મહેતે સમર્યા શ્રીનરહરિ;
અન્યોઅન્યે નયણાં ભરી, ભેટયાં બેહુ અતિ આદર કરી.
મસ્તક ઉપર મૂક્યો હાથ, પાસે બેસાડીને પૂછી વાત :
‘કહો કુંવરબાઈ, કુશલીક્ષેમ ? સાસરિયાં કાંઈ રાખે પ્રેમ ?’

જો રૂડો દિવસ આવ્યો, દીકરી, તો મોસાળું કરશે હરિ,
કુંવરબાઈ બોલ્યાં વિનતી, ‘સામગ્રી કાંઈ પાસે નથી.

નાગરી નાત્યે કયમ રહેશે લાજ, ધન વિના આવ્યા શેં કાજ ?
નિર્માલ્ય નિર્ધનનો અવતાર, નિર્ધનનું જીવ્યું ધિક્કાર.

નિર્ધનનું કહ્યું કો મન નવ ધરે, નિર્ધનનું સહુ કૌતુક કરે,
નિર્ધનને સહુ ઘેલો ગણે, નવ રાખે ઊભો આંગણે.

લોક બોલાવે દુર્બલ કહી, એથી માઠું કાંઈ બીજું નહિ;
તાત, કાંઈ ન કરો ઉદ્યમ તો આ અવસર સચવાશે ક્યમ ?

નથી લાવ્યા તમે નાડાછડી, નથી મોડ ને કુંકુમપડી;
નથી માટલી, ચોળી, ઘાટ, – એમ દરિદ્ર આવ્યું શા માટ ?

કેમ કરી લજ્જા રહેશે તાત, હું શે ન મૂઈ મરતે માત ?
માતા વિના સૂનો સંસાર, નમાયાંનો શો અવતાર ?

જે બાળકની માતા ગઈ મરી, બાપસગાઈ સાથે ઊતરી;
જ્યમ આથમતા રવિનું તેજ, મા વિના ત્યમ બાપનું હેજ.

સુરભિ મરતે જેવું વચ્છ, જલ વિના જેમ તલફે મચ્છ;
ટોળાવછોઈ જ્યમ મૃગલી, મા વિના પુત્રી એકલી.

લવણ વિના જ્યમ ફીકું અન્ન, ભાવ વિના જેવું ભોજન,
કીકી વિના જેવું લોચન, માત વિના તેવું બાપનું મન.

શું કરવા આવ્યા ઉપહાસ ? સાથે વેરાગી લાવ્યા પચાસ;
શંખ તાલ ને માળા ચંગ : એ મોસાળું કરવાના ઢંગ ?

નહીં તો પિતાજી, જાઓ ફરી,’ એમ કહી રોઈ દીકરી.
મહેતે મસ્તક મૂક્યો હાથ, ‘મોસાળું કરશે વૈકુંઠનાથ !’

– પ્રેમાનંદ

(૩૫) મારી જ –દિકરી

નદીના પટમાંથી
પર્વતની બખોલમાંથી
કંકર વીણતી
રેત કિનારે મહેલ ચણતી
જળના તરંગ ભાંગતી

ભીના અરીસે સંદેશ લખતી
ચપટીભર્યા રંગે અવસર સજાવતી

ઝબોળીને ક્યારેક રસાસ્વાદ આપતી
ક્યારેક રંગીલો છંટકાર
કોરા બરડાએ ક્યારેક શબ્દો આંકતિ
ક્યારેક પાંખડીની ભાત

લટમાં ગુંથાતી, ભાલને સજાવતી
મ્હેંદીના રંગે થતી લાલ
તાર રણઝણાવતી, લાડથી ઠપકારતી
ઝાલીને લઈ જતી ક્યાંક

આંગળીથી વિખુટી ન પડતી
એ બધીયે તૃષ્ણા,
મારી જ !!

-દર્શનાબહેન (અમેરિકા)

(૩૬) દર્દીનું દીકરીને સંબોધન

મઝધારમાં ડૂબી રહ્યું હો
વહાણ, દીકરી !
એવું જ મારું જીવવું તું
જાણ, દીકરી !
હું ક્યાં રમી શકું છું,
તારી સાથે સ્હેજ પણ
શય્યામાં થનગને છે મારા,
પ્રાણ, દીકરી !

મારા વિના તું જીવવાનું
લાગ શીખવા
ટૂંકું છે બહુ મારું અહીં
રોકાણ, દીકરી !

ભૂલી નથી શકતો હું
ઘડીકે ય કોઈને
જબરું છે બહુ કુટુંબનું
ખેંચાણ, દીકરી !

સાકાર હું કરતો હતો એક
સ્વપ્ન આપણું,
એમાં પડ્યું છે અધવચે
ભંગાણ, દીકરી !

જો પ્રાર્થના કરે તો એમાં
તું ઉમેરજે,
મારું પ્રભુ પાસે બને
રહેઠાણ, દીકરી !

મઝધારમાં ડૂબી રહ્યું હો
વહાણ, દીકરી !
એવું જ મારું જીવવું તું
જાણ, દીકરી !

– જગદીશ વ્યાસ

(૩૭) દીકરીવિદાયનું ગાન

લીલું કુંજાર એક ટહુકે છે ઝાડવું;
કિલ્લોલે એની સૌ ડાળ,
-કે બે’ની એ તો કલરવતું પિયરનું વ્હાલ !
લીલું કુંજાર એક મહેકે છે ઝાડવું;
પાંદડીઓ પીએ આકાશ
-કે બે’ની એ તો પીયરિયાનો ઉલ્લાસ !

લીલું કુંજાર એક બહેકે છે ઝાડવું;
ઝાડવામાં તડકાના શ્વાસ
-કે બે’ની એ તો બાપુના ઉરનો ઉજાસ !

લીલું કુંજાર એક ધબકે છે ઝાડવું;
એની છાયા કરે સળવળાટ
-કે બે’ની એ તો માડીના ઉરનો રઘવાટ !

લીલું કુંજાર એક હલબલ્યું ઝાડવું;
પંખીણી ઊડી ગઈ એક
-કે બે’ની તો થઈ ગઈ સાસરિયાની મ્હેક !

લીલું કુંજાર એક સૂનું થયું ઝાડવું;
ખાલીપો આંખે અથડાય
-કે ઝાડવું એ ભીતરભીતર મલકાય !

–યૉસેફ મૅકવાન

(૩૮) સદગુણી દિકરી

મમ્મીને દિકરી મમ્મીને દિકરી
એક મગની બે ફાડો જી
મા અને દિકરી પ્રભૂએ રચીને
ધરતી પર સ્વર્ગ ઉતાર્યું જી
મમ્મીને દિકરી મમ્મીને દિકરી
બાળપણમાં દિકરી બાપને વહાલી
મમ્મીની આંખનો તારો જી
સુંદર સંસ્કારથી પ્યારના સિંચનથી
લાડકોડમાં ઉછેરી જી
પપ્પાને દિકરી પપ્પાને દિકરી
મમ્મીની આરઝુ દિકરી દુલારી
પપ્પાનાં હૈયાંની ધડકન જી
ભણાવી ગણાવી પરઘેર મોકલી
અંતરની અભિલાષા જી
માબાપ ની દિકરી માબાપની દીકરી
ઓરતા પૂર્યા દિકરી જીવતર ઉજાળ્યું
સાસરીને શોભાવ્યું જી
પતિને બાળકો ઘરનાં સર્વેનાં
દિલડાં પ્રેમે જીત્યાં જી
માબાપ ને ગર્વ થાયે જી
સદગુણી દિકરી સદગુણી દિકરી

-પ્રવિણા કડકિયા

(૩૯) મારી લાડલી

તું વ્હાલનો વેલો છે મારી લાડલી
તું સ્નેહની શરણાઈ છે મારી લાડલી
તારી આંખો માં કુતૂહલતા એવી અનોખી,
કે એ આંખોનૂં અંજન મારે થવું મારી લાડલી

તારા ગાલો છે ગુલાબ જેવા ગલગોટા ને ગમતીલા,
કે ફરી ફરીને હું તો ચૂમી વળું મારી લાડલી

તારા સ્મિત મા રેલાય છે સંગીત એવું સુરીલૂં,
કે એ મલકાટમાં હું તો ખોવણી મારી લાડલી

સર્જનહારની શિલ્પકારીની તું છે સર્વોત્તમ કૃતિ,
વરસોથી જે ખેલી,અમારું જીવન,અમારી ‘કશ્તી’,મારી લાડલી

-કૃતિ કશ્યપ શાહ

(૪૦) દીકરી.

નહીં દઉં તને મારી ઝાંસી ઓ ગોરા!
ચડી અશ્વ લક્ષ્મી લડી એ ય દીકરી.

બધીર, બાળપણથી, અને મુક અંધ,
એ હેલન વીદેશી, વીદુશી એ દીકરી.

હતી ગારગી એક વેદાંત જ્ઞાની,
સભાઓ ગજવતી, વળી એ ય દીકરી.

કરુણાની મુર્તી, ઘવાયાની શાતા,
ફ્લોરેન્સ બુલબુલ, અહો એ ય દીકરી.

ત્યજી કેવી ભારે વીવશતા અરેરે!
શ્વસુરગૃહ સડી જીંદગી, એ ય દીકરી.

કળી કુમળી, પીંખી, મસળી હવસમાં
સરે આમ કોઠે, અરેરે એ દીકરી.

ભણેલી છતાંયે અભણ શાણપણમાં,
જલાવ્યું સ્વ-ઘરને અરે! એ ય દીકરી.

કરે કુથલી, કેવી સખીઓની સંગે,
અદેખાઇમાં જે જલી એ ય દીકરી.

બની માત જેણે જીવનને દીપાવ્યું,
ગુણોથી ભરેલી હતી એ ય દીકરી.

-સુરેશ જાની

(૪૧) દીકરી
મા દીકરીના મનના એવા પાકા તાણાંવાણાં
મૃગનયની આંખોમા જેવા શાંત સૂતેલા શમણાં

દીકરીના સૌ ભાવ નવેલા માને આવી પંહોચે
દીકરીને દિલ આંસુ ઝરતા માને જઈ ભીંજાવે

જીવન નૈયા દીકરી કેરી જાય અહીંતહીં ભટકી
તો સાથે સાથે મા તણાયે કાંઠે ઉભી ઉભી

જ્યારે દીકરી હૈયુ ઝુમે આનંદ હેલી નાચે
તો માનુ યે મન ઘેલું ઘેલું વિના કારણે નાચે

દીકરો માનો દીકરો રહેશે કદાચ જીવન વાટે
દીકરી સોટચ માની રહેશે ‘સરયૂ’જીવતર સાટે

-સરયૂ પરીખ

(૪૨) મારી દીકરીને ખુબ પ્રેમ સહિત

અમાસની અંધારી રાતે ઝબક્યાં દિપ દિવાળી
આવી મારી હસતી રમતી ગાતી દિકરી શાણી…મારી
નિમઁળ નયનો હસતાં ગાલે લાગે ભોળીભાલી
ચાલે જાણે કુમકુમ પગલે પ્રભાતની પનીહારી…મારી

રંગ રંગનો ભેદ એ જાણે વાંચનની ખુબ પ્યાસી
કામ તણો એને થાક ન લાગે સદગુણની એ રાણી…મારી

ભાઇ બેનને પ્રેમથી રાખે સાહેલીઓની સાથી
શાળાની આતુરતા એને ગુરુજને ખુબ વખાણી….મારી

પતંગિયા સમ ઉડતી ફરતી રસોઇમાં પાવરધી
મહેમાનોની સારભારમાં થાતી અડધી અડધી….મારી

ભરત નાટ્યમ ભાવે કરતી વીજળી ઝડપે તરતી
દુધમાં જાણે સાકર ભળતી કોઇથી ના એ અજાણી….મારી

પપ્પા મમ્મી પ્રેમથી વદતાં તું વૈષ્ણવજનની વાણી
આનંદે તું ભણજે ગણજે અમ જીવનની તું જ કમાણી….મારી

ડો.દિનેશ ઓ. શાહ, ગેઇન્સવિલ, ફ્લોરિસડા, યુ.એસ.એ.

(નોંધ: મારી દીકરીનો જન્મ દિવાળીના દીવસે થયો હોવાથી
ગીતની શરુઆત અમાસની રાત અને દિપ દિવાળીથી કરી છે.)

(૪૩) દીકરી
ક્યાં છે તું ઓ સ્વરાંજલિ? આભાસી બની ગઇ કેમ તું?
થોડા સમયમાં નવી ખુશી આપી, રૂઠી ગઇ કેમ તું?

ઘણાં કષ્ટો વેઠી તને પામ્યાંનો હરખ માતો ન્હોતો ‘ને,
ઝાકળવત સુવાસ પ્રગટાવી અનંતમાં સમાઇ ગઇ જોને.

ચિરાગે પ્રગટાવી પારૂલની પ્રતિકૃતિ સમ અંતરથી ખરી,
વૃન્દનાં સોનેરી સ્વપ્નોની મૂર્તિ, અલબેલી નાની-શી પરી.

માંગી હતી તને જગત્જનની પાસેથી કાલાંવાલાં કરી,
એનો જ અંશ સમ ભાસતી, સમાણી તું એમાં જ ફરી.

નાની હતી મારી અપેક્ષા એક, પામું કન્યાદાનનું પુણ્ય,
મારા અસ્તિત્વના અંશ દ્વારા, નહિ પામું કદીયે એ પુણ્ય.

જન્મ-મૃત્યુ, એ બે સનાતન સત્ય છે પૂરા આ જગમાં,
કેમ મને હરપળ એ સત્યની ઝાંખી કરાવી જીવનમાં.

દરેક આઘાત સહેવાની શક્તિ આપી, આંચકા શાને આપ્યા?
એણે ગણ્યું જે પ્યારું મેં માન્યું પ્યારું, મારી તને આ અંજલિ.

-ચિરાગ પટેલ

(૪૪) દીકરી ના આવ્યા હોંશીલા તેડા

દીકરી ના આવ્યા હોંશીલા તેડા..
યુ.એસ.જાવાના કંઇ કર્યા કોડ..
મનમાં ઉગી મીઠી એક મૂંઝવણ,
લઇ શું જાવું દીકરી માટે?
નથી ત્યાં ક્શી યે ખોટ. સાયબી છલકે દોમદોમ……
ત્યાં કુંવરબાઇ ના મામેરા સમ .
લિસ્ટ આવ્યું લાંબુલચક…..!!.
અહીં ઝળહળતા પ્રકાશ ના ધોધ માં,
આંખ્યુ જાય અંજાય..
માટી ના કોડિયા ની મીઠી રોશની લાવજો,
ને વળી તુલસીકયારાની મઘમઘતી મંજરી..

હ્લ્લો ને હાય માં અટવાતી રહી,
જેશ્રીક્રુશ્ણ ના નાદ બે-ચાર લાવજો.
લાવજો છાબ ભરી કોયલના ટહુકા,
ને ઉષા ના પાલવમાંથી ઉગતા-

સૂરજ નો રાતોચોળ રંગ……..
ગોકુળ ની ગલીઓનો ગુલાલ અને,
‘
રજ વનરાવનની લાવજો…
ખોવાઇ ગયેલ જાત ને જોઇ શકું,

આયનો એવો એક લાવજો..
ગુણાકાર-ભાગાકાર કરી કરી,
ગણિત થઇ ગયું હવે પાકું,
ડોલરિયા આ દેશમાં…

વહાલના સિક્કા બે-ચાર વીણી લાવજો.
‘કેમ છો બેટા’?કોઇ ન પૂછતું ભીના કંઠે,
આંસુ લૂછવાને ટીસ્યુ નહી,પાલવ તારો લાવજો.
સગવડિયા આ પ્રદેશ માં ..
લાવજો હાશકારી નવરાશ,

ને છાંટજૉ કુટુંબમેળા ના કંકુછાંટણા………..
મસમોટા આ મારા મકાન ને..
ઘર બનાવવાની રીતો જરુર લાવજો,

ઉપરથી તો છઇએ લીલાછમ્મ..
પણ મૂળિયાં તો એની માટી ને તરસે….
પરફયુમ –ડીઓ નહીં.
ભીની માટી ની ભીનાશ ભરી લાવજો
થોડું લખ્યું ,જાજું કરી વાંચજો,
વેલાવેલા આવી હેતના હલકારાઆલજો.

– નીલમબેન દોશી

(૪૫) દીકરીને

જન્મી અમારે ઘર આંગણે તું
દોડે ધમાલો કરી, ધીમું ચાલે;
ને હાસ્યથી ખંજન થાય ગાલે
જોઉં અરે શૈશવ મારું છે તું!

તારા રૂપાળા કરથી તું મારું
ચિબૂક કેવું પસવારે વ્હાલે,

ને અંગૂલિથી કદી નાક ઝાલે,
મારુંય હૈયું બનતું સુંવાળું!

તને પરાયું ધન હું ન માનું
તું લૂણ છે આ ધરતીનું જાણું.

અનાદિથી તું રહી પ્રાણપોષી
બ્રહ્માંડની તું ધરી, સૂક્ષ્મકોષી.

તું પ્રકૃતિનું જીવતું પ્રતીક

ને સંસ્કૃતિનું ધબકંત ગીત!

– યોસેફ મેકવાન

(૪૬) દીકરીની વિદાય વેળાનું ગીત

વહાલી દીકરી
મમતાએ મઢી
સંસ્કારે ખીલી
વહાલી દીકરી
ભર બપોરે દોડી
બારણું ખોલી
ધરે જળની પ્યાલી
વહાલી દીકરી
હસે તો ફૂલ ખીલે
ગાયે તો અમી ઝરે
ગુણથી શોભે પૂતળી
વહાલી દીકરી
રમે હસતી સંગ સખી
માવતર શીખવે પાઠ વઢી
સૌને હૃદયે તારી છબી જડી
વહાલી દીકરી
વીતી અનેક દિવાળી
જાણે વહી ગયાં પાણી
સોળે કળાએ ખીલી જાણે રાણી
વહાલી દીકરી
પૂજ્યાં તે માત પાર્વતી
પ્રભુતામાં માંડવા પગલી
લેવાયાં લગ્ન આંગણિયે
મહેંકે સુગંધ તોરણિયે
દિન વિજયા દશમી
વહાલે વળાવું દીકરી
વાગે શરણાઈ ને ઢોલ
શોભે વરકન્યાની જોડ
વિપ્ર વદે મંગલાષ્ટક
શોભે કન્યા પીળે હસ્ત
આવી ઢૂંકડી વિદાય વેળા
માવતર ઝીલે છૂપા પડઘા
વ્યથાની રીતિ ના સમજાતી
વાત કેમ કહેવી બોલે દીકરી
ઝીલ્યા વડીલોના મોંઘા બોલ
વગર વાંકે ખમ્યા સૌના તોલ
દીકરીની વ્યથા ઉરે ઉભરાણી
કેમ સૌ આજ મને દો છોડી
આવી રડતી બાપની પાસે
બોલી કાનમાં ખૂબ જ ધીરે
કોને બોલશો-વઢશો પપ્પા હવે
હું તો આજ સાસરિયે ચાલી
કેવું અંતર વલોવતા શબ્દો બોલી
જુદાઈની કરુણ કેવી કથની
થયો રાંક લૂંટાઈ દુનિયા મારી
આજ સંબંધની સમજાણી કિંમત ભારી
આંખનાં અશ્રુ બોલે વાણી
નથી જગે તારા સમ જીગરી
તું સમાઈ અમ શ્વાસે દીકરી
તારા શબ્દો ટપકાવે આંખે પાણી
ઓ વહાલી દીકરી
ઘર થયું આજ રે ખાલી

રમેશ પટેલ(આકાશદીપ)

(૪૭) પુત્રી જન્મનાં વધામણાં

પ્રભુએ બંધાવ્યું મારુ પારણું રે લોલ,
પારણીયે ઝૂલે ઝીણી જ્યોત રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

નભથી પધારી મારી તારલી રે લોલ,

અંગે તે વ્હાલ ઓતપ્રોત રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

લેજો રે લોક એનાં વારણા રે લોલ,

પુત્રી તો આપણી પુનાઈ રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

ઓસરિયે, આંગણિયે, ચોકમાં રે લોલ,

વેણીના ફૂલની વધાઈ રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

ગૌરીનાં ગીતની એ ગુલછડી રે લોલ,

દુર્ગાના કંઠનો હુંકાર રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

બાપુની ઢાલ બને દિકરો રે લોલ,

કન્યા તો તેજની કટાર રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

ઉગમણૅ પ્હોર રતન આંખનું રે લોલ,

આથમણી સાંજે અજવાસ રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

રમતી રાખો રે એની રાગિણી રે લોલ,

આભથી ઊંચેરો એનો રાસ રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

-મકરંદ દવે

(૪૮) માને – દીકરીની જ વિનંતી

મા મને ! તું આ જગતમાં આવવા દે,
આંગળી પકડીને તારી ચાલવા દે, મા !

મને તું આ જગતમાં આવવા દે.

વંશનું તુજ બીજ કો’ ફણગાવવા દે,

ગોરમાની છાબ લીલી વાવવા દે.

તું પરીક્ષણ ભ્રૂણનું શાનું કરે છે ?

તારી આકૃતિ ફરી સરજાવવા દે.

ઢીંગલી, ઝાંઝરને, ચણિયાચોળી,

મહેંદી બાળપણના ગીત તું પ્રગટાવવા દે.

વહાલની વેલી થઈ ઝૂલીશ દ્વારે,

આંગણે સંવેદના મહેકાવવા દે.

સાપનો ભારો નથી, તુજ અંશ છું હું,

લાગણીના બંધને બાંધવા દે.

મા ! આ જગતમાં મને આવવા દે…

-રમેશ પટેલ(આકાશદીપ)

(૪૯) દીકરીની પૂકાર

દીકરી થઈ, જન્મ લેવો છે ભારતમાં મારે,
જન્મ દેવા કોણ તૈયાર છે આજે ? (ટેક )
પુરાણી વૃત્તિના લોકો કહે છે, દીકરો મુજ જીવન-સહારો,
અને, ગણે છે દીકરીને બોજારૂપી ભારો,
બદલશે કોણ વૃત્તિ એમની ?
જે થકી, ઇચ્છા પુરી થાય મારી !……દીકરી…..(૧)
હશે માનવ-વિચારો જુદા, આ ટેકનોલોજીના યુગમાં,
કિન્તુ, મળી નિરાશા, હવે તો મારે છે મુજને જન્મ પહેલા,
બદલશે કોણ વૃત્તિ એમની ?
જે થકી, ઇચ્છા પુરી થાય મારી !……દીકરી…..(૨)
પ્રભુ-ઇચ્છા થકી બનું છું દીકરી આ જગતમાં,
દેજો પ્રેમભર્યો આવકારો પ્રભુ-બાળને આ જગતમાં,
બદલશે કોણ વૃત્તિ એમની ?
જે થકી, ઇચ્છા પુરી થાય મારી !………દીકરી…..(૩)
દીકરા સમાન છે દીકરી તો આ જગતમાં,
માતા, બેન કે પત્ની સ્વરૂપે હશે એ દીકરી આ સંસારમાં,
સમજ આવી ક્યારે હશે માનવ-હૈયામાં ?
ત્યારે…..ચંદ્ર કહે, હશે પરિવર્તન એવું માનવ-જીવનમાં
નિહાળી એવું, હશે ચંદ્ર-હૈયે ખુશી પ્રભુ-સ્મરણમાં !…..દીકરી…..(૪)

-ડો ચંદ્રવદન મિસ્ત્રી

(૫૦) કન્યા વિદાય વેળાએ

પિયરનું આંગણું ત્યાગીને બહેની જાય છે આજે,
મૂકી માબાપની માયા વિદાય થાય છે આજે.
સખીરી લગ્ન છે તારા ને કિસ્મત આજ જાગી છે,
બરાત આવી છે આંગણમાં અને શરણાઈ વાગી છે.
તું આ શરણાઈ જેવા સૂર મીઠાં વેરતી જાજે,
અહીંના સોણલા સર્વે અહીં ખંખેરતી જાજે.
પતિનું ઘર એ દુનિયા આજથી તારી બની જાશે,
હવે કન્યા મટી તું એક સન્નારી બની જાશે
પતિ સેવાને સાચો ધર્મ સમજીને અદા કરજે,
કુટંબે પ્રેમ દર્શાવી બધા દિલમાં જગા કરજે.
પરાયા ઘરને પોતાનું કરી શોભાવવાનું છે,
દયાનું હેતનું ઝરણું તને વર્ષાવવાનું છે.
સુવાસો થઈ સદા ચર્ચાઈ તારી વાત સાસરીએ,
દુઆ છે તારા પગલાંની પડે ત્યાં ભાત સાસરીએ.
ગરીબી હોય તો ત્યાં જઈ ગરીબીમાં ખુશી થાજે,
તને વાતાવરણ જેવું મળે તેમાં ડુબી જાજે.
દુલ્હન આજે બની છે તું ચમકતું એ મુકદ્દર છે
લૂછી લે આંસૂઓ પ્યારી ખુશીનો આજ અવસર છે
કળીના જેમ ખીલી ફૂલ પેઠે મુસ્કુરાતી જા,
મોહબ્બતનું નવા જીવનનું મીઠું ગીત ગાતી જા
તને ભૂલી નહિ જઈએ દ્શ્ય એ સાદ આપે છે
અમારી આંખના આસૂંઓ આશિર્વાદ આપે છે.
સલામી લે, અમારી યાદ, હૈયે સંઘરીને જા,
દુઆઓ આ કવિની તારા પાલવમાં ભરીને જા.
નહિ’આઝાદ’ ભૂલે કોઈ પણ આ યાદગારોને,
ખુદા આબાદ રાખે તારા ગુલશનની બહારોને.

-કુતૂબ ‘આઝાદ’

(૫૧) દિકરીના જન્મદિવસે

પ્રણયવેલની કુંપળ છે તું ઉર ઉપવનનું ફૂલ
તું પંખી તું કલરવ મીઠો તું જ ગીત મંજુલ
પ્રથમ કિરણશી જ્યારથી નિરખી આંખ ઠરી છે મારી
ઉઘડી છે મુજ અંતરદ્વારે ઉલ્લાસોની બારી
પ્રેમકૃપાથી હેમ થયા સૌ સ્વપ્નોના તાંદુલ

બુટ્ટી, બક્કલ, કંઠી કંગલ અક્ષરનું અજવાળું
એ તારા આભૂષણ બેટી તું આભૂષણ મારું
મમ્મી છે મીરાની ચાદર તું મનગમતી ઝૂલ

ચાર દિવાલોની આ માયા તુજથી ઘર લાગે છે
એક દિવસ તું ઉડી જશેનો ડર ભારે લાગે છે
તુજવિણ નક્કી ખખડી પડશે પપ્પા નામનો પૂલ

-મુસાફિર પાલનપુરી

(૫૨) દિકરી

દિકરો ભલેને હોય ડહાપણનો દરિયો,
પણ દિકરી તો વહાલનો દરિયો.
નાનકડી નમણી એ આંખો મટકાવતી
ને ગુલાબી ગાલો પર સ્મિત મધુરું રેલાવતી.

પગલી એ નાનકડી પાડતી
ને હૈયા એ સૌના રણઝાવતી.

ટહુકો મધુરો એનો ગુંજતો
ને ભરતો ઉલ્લાસ ખુણે ખુણે.

વહ્યા વર્ષો બની દિકરી
ગૃહલક્ષ્મી નિજ ગૃહ તણી
કરી અવકાશ અમ હૃદયમાં.

અજબ ખેલ કુદરત તણો
લીધું તે આપ્યું નવા રુપે.

પુરાયો અવકાશ,
પામી તુજને હે દિકરી
અમ ગૃહ તણી લક્ષ્મી રુપે.

બસ આશિષ એટલીજ અમ હૈયા તણી
મહેકી રહે જીંદગાની સદા તમારી.

શૈલા મુન્શા

 

વિતા – પુત્રી – બેટી – દીકરી ||

(૦૧) આવ્યો અવસર આંગણિયે

આવ્યો અવસર આનંદનો આંગણિયે આજ,
રુડાં ગીતો ગુંજ્યાં ફળિયે આજ;
હરખ હરખ હરખાતું કુટુંબ કબીલું આજ,
લીલાં તોરલીયા હરખાય બારણે.
હૈયું રુએ બાપનું, ભરી બારણાને બાથ,
છુટી રહ્યો સાથ સઘળો આજ.
માતા વળી લૂછે આંસુ પાલવ પકડી,
આત્મીય હતી તે વળાવી આજ.
સહેલી બધી વીટળાઇ રહી એકબીજાને સાથ,
સખી તો થઇ પરાઇ આજ.
સખી સહેલીઓ ગુંજે રે સંભરણા અતીતનાં,
ને સખી જાય પરાયાને ઉજાળવા.
‘શ્યામ’વસમી આ વિદાયને ઉતારે શબ્દમાં,
ને દીકરી ચાલી સાસરે આજ.

-ઘનશ્યામ વઘાસીયા

(૦૨) દીકરી વિદાય પછી

આ ઓરડો, આ ઓસરી, આ ફળિયું, હવે
લાગે સાવ સૂનાં સૂનાં, દીકરી વિદાય પછી.
સદાય હસતી આંખમાં ઘટના બની નવી,
આંસુ વહ્યાં ઊના ઊના, દીકરી વિદાય પછી.
હંમેશા હેતથી બોલાવતી,ને પ્રેમથી પુકારતી,
એ અવાજ પડઘાય ઓરડે, દીકરી વિદાય પછી.
આ બારણું, આ મંડપ ઊભા સાવ સૂનાં,
લટકે છે તોરણ આંસુનાં, દીકરી વિદાય પછી.
આસોપાલવના તોરણ અને ઉદાસ આ હવા
વૃક્ષો ઊભા બધાં છાનામાના, દીકરી વિદાય પછી.
ઊડી ગયું પંખી, કલરવ કરતું આંગણેથી,
લ્યો,ઘૂઘવે છે દરિયા લૂના, દીકરી વિદાય પછી.
આ પાદર આખુંય હિબકાં ભરે ને
હૈયડાં વલોવાય,’શ્યામ’નાં, દીકરી વિદાય પછી.

-ઘનશ્યામ વઘાસીયા

(૦૩) દીકરી ચાલી સાસરે

ખેલતું કૂદતું ફળિયું લઇને, દીકરી ચાલી સાસરે
આંગણું ઘરનું સૂનું કરીને, દીકરી ચાલી સાસરે
બારી-બારણા ય રડતાં મૂકી,દીકરી ચાલી સાસરે
છોડી ગુંજતાં ઘરનો સાથ રે,દીકરી ચાલી સાસરે
સખીઓ સાથે જનેતા ભળી,શ્રાવણ વરસે નયન,
માને મેલી પિતાને સાથ રે,દીકરી ચાલી સાસરે
આંખો બની દરિયો આજ, દીકરી ચાલી સાસરે
બાપને મૂકી ભાઇને આશરે, દીકરી ચાલી સાસરે
‘શ્યામ’ના આંસુ શેં સુકાય,દીકરી ચાલી સાસરે

-ઘનશ્યામ વઘાસીયા

(૦૪) દીકરી મારી

દીકરી તારા વીનાની સુકી મારા સંસારની વાડી !
ફુલો વીના સુની પડી વાડી યાદ કરજે દીકરી મારી
ઉર્મી તણો કો છોડ ઊગ્યો પણ અન્નજળ થયા પુરા
સ્નેહના ખાતરથી ખીલવી હતી ફુલ સમી દીકરી મારી
લેખ હશે ત્યારે તારી ચાહે દીકરી દોડી આવજે
પંચ્મ સુરે પાપાની યાદમાં ગીતો ગાશે દીકરી મારી
મારે માથે હેતાળ હાથ ફેરવી પુછે ખબર મારી
કોઇ જુવે ના તેમ છાની ખબર લેશે દીકરી મારી
ઉછળતી કુદતી ને હસતી ગાતે ખોળે રમતી મારા
શાંત ઝરણાંની જેમ દુર વહેતી રહેશે દીકરી મારી
જીવનની ઉર્મિઓને ખોળે ભરી દીકરી સાસરે જશે
હૈયામાં જીવનભર એક ખાલિપો ભરી જશે દીકરી મારી
સુખ અને દુખની આવન-જાવન નશીબના ખેલ
ના અડકે એકેય દુઃખ તને સુખી રહેજે દીકરી મારી

(નરેશ કે.ડૉડીયા)

(૦૫) કન્યાવિદાય… લેખ તારા લઈ ગયા રે લોલ

આંગણે આસોપાલવનાં ઝાડ, કે બગલાં બેસી ગયાં રે લોલ
બગલાં ઊડી ગ્યાં પરદેહ, કે પગલાં પડી રીઆં એ લોલ.
દાદા મારા, એક જોયો પરદેહ, કે દીકરી દઈ દીધાં રે લોલ.
ધેડી મારી, હવે નો કરીએ વશાર્ય, કે લેખ તારા લઈ ગયા રે લોલ.

આંગણે આસોપાલવનાં ઝાડ, કે બગલાં બેસી ગયાં રે લોલ.
બગલાં ઊડી ગ્યાં પરદેહ, કે પગલાં પડી રીઆં રે લોલ.

કાકા મારા, એક જોયો પરદેહ, કે દીકરી દઈ દીધાં રે લોલ.
ભતરીજ, હવે નો કરીએ વશાર્ય, કે લેખ તારા લઈ ગયા રે લોલ.

આંગણે આસોપાલવનાં ઝાડ, કે બગલાં બેસી ગયાં રે લોલ.
બગલાં ઊડી ગ્યાં પરદેહ, કે પગલાં પડી રીઆં રે લોલ.

લોકગીત

(૦૬) દીકરીની બે કવિતા

જીવનને મહેંકવા દો
કળીઓને બાગમાં ખીલવા દો,

પક્ષીઓના ગાનમાં ચહેકવા દો,

ઝરણા સાથે ખળખળ વહેવા દો,

ફૂલોના પમરાટમાં મઘમઘવા દો,

પારિજાતના સહારે લતાને પાંગરવા દો,

ગર્ભના અંધકારમાં પલતી દીકરીને

દિનનો ઉજાસ નિરખવા દો…

–જયદીપ
મા,જરા વિચાર કરી જો,

તું પણ કોઈની દીકરી જ છે ને ?

તને જનમવા જ ના મળ્યું હોત તો ?

મા,હું તારી સહેલી બનીશ,

સુખદુ:ખની સાથી બનીશ,

મારે ઢીંગલીઓથી રમવું છે,

મારે કેટલું બધું ભણવું છે,

મારા સપના ને મારા અરમાન,

તું નહી સમજે, તો કોણ સમજશે ?

***

ને પિતાજી,

તમને હું શું કહું ?

દીકરી બની તેમાં મારો વાંક શો ?

છતાં પણ તમને વચન આપું છું :

હું ક્યારેય કોઈ જીદ નહીં કરું,

દીકરા કરતાયે સવાઈ બનીશ…
***

મારી જિજીવિષાએ તમને જગાડ્યા,

ગુસ્સે તો નથી થયાને?

પણ હું બીજું શું કરું ?

આ અંધકારમાં મને બીક લાગે છે,

દુ:સ્વપ્નો મને સતાવે છે,

મને સૂરજ જોવા નહી મળે?

શું મને જનમવા નહી મળે?

***

મને જનમવા તો દો

–જયદીપ

(૦૭) દાદા હો દીકરી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી, વાગડમાં મ દેજો રે સૈ

વાગડની વઢીયારણ સાસુ દોહ્યલી રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

દીએ દળાવે મુને, દીએ દળાવે મુને, રાતલડીએ કંતાવે રે સૈ

પાછલે તે પરોઢીએ પાણી મોકલે રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

ઓશીકે ઈંઢોણી વહુ, ઓશીકે ઈંઢોણી વહુ, પાંગતે સીંચણિયું રે સૈ

સામી તે ઓરડીએ, વહુ તારું બેડલું રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

ઘડો ન બુડે મારો, ઘડો ન બુડે, મારું સીંચણિયું નવ પૂગે રે સૈ

ઊગીને આથમિયો દી કૂવા કાંઠડે રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

ઊડતા પંખીડા વીરા, ઊડતા પંખીડા વીરા, સંદેશો લઈ જાજો રે સૈ

દાદાને કહેજો કે દીકરી કૂવે પડે રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

કહેજો દાદાને રે, કહેજો દાદાને રે, મારી માડીને નવ કહેજો રે સૈ

માડી મારી આંસુ સારશે રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

કૂવે ન પડજો દીકરી, કૂવે ન પડજો દીકરી, અફીણિયાં નવ ઘોળજો રે સૈ

અંજવાળી તે આઠમનાં આણાં આવશે રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

કાકાના કાબરિયા, કાકાના કાબરિયા, મારા મામાના મૂંઝડિયા રે સૈ

વીરાના વઢિયારા વાગડ ઊતર્યા રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

કાકાએ સીંચ્યું, કાકાએ સીંચ્યું ને મારા મામાએ ચડાવ્યું રે સૈ

વીરાએ આંગણ બેડું ફોડિયું રે, સૈયોં કે હમચી, સૈયોં કે હમચી

દાદા હો દીકરી, દાદા હો દીકરી

-લોકગીત

(૦૮) વિદાયવેળા પિતાની દિકરીને શીખ

પતિનું ઘર અએ દુનિયા આજથી તારી બની જાશે
હવે કન્યા મટી તું અએક સન્નારી બની જાશે
પતિ સેવાને સાચો ધર્મ સમજીને અદા કરજે
કુટુબે પ્રેમ દર્શાવી બધા દિલમાં જગા કરજે
પરાયા ઘરને પોતાનું કરી શોભાવવાનું છે
દયાનું હેતનું ઝરણું તને વર્ષાવવાનું છે
સલામી લે અમારી યાદ હૈયે સંઘરીને જા
દુઆઅઓ આ કવિની તારા પાલવમાં ભરીને જા
-કુતૂબ આઝાદ

દીકરી

સૂરજ ઉગે તે પહેલા, ઉગતા તારા ટહુકા ઓ દીકરી.

હોઉં ગમે તેટલો દૂર, પૂગતા તારા ટહુકા ઓ દીકરી.

– જીગ્નેશ અધ્યારૂ

(૦૯) બહેન મારી

લાલ ને લીલી, વાદળી પીળી,
કેસરી વળી, જાંબલી વળી,

રંગબેરંગી ઓઢણી લઉં,
બહેન મારીને ઓઢવા દઉં!

સોનીએ ઘડ્યાં રૂપલે મઢ્યાં,
નાના નાના ઘૂઘરા ઝીણા,

એવી બે ઝાંઝરીઓ લઉં,
બહેન મારીને પહેરવા દઉં!

ચંપા બકુલ, બોરસલી ફૂલ,
માલતી ને મોગરાનાં ફૂલ,

બાગમાંથી હું લાવી દઉં,
બહેનને વેણી ગૂંથવા દઉં!

ઓઢણી તમે ઓઢજો બેની,
ઝાંઝર પગે પહેરજો બેની,

વેણી માથે ગૂંથજો રે….!
બાગમાં ઘૂમી હીંચકે હીંચી,

સાંજરે વહેલા આવજો રે,
ભાઇને સાથે લાવજો રે…..!

-સોમાભાઇ ભાવસાર

(૧૦) દીકરી વિદાય

દીકરી હું તને કરું આજ વિદાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…
ફૂલોથી તારી રાહ સજાવી,
આંસુ થકી આંખ છલકાય,
સુખ્ નો સૂરજ આંગણ મલકાય,
દુઃખ કેરી છાયા દૂર દૂર જાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

બાળપણ તારું મારી સંગ વિતાવ્યું,
હરપળ એ ક્ષણ ને વિચારું,
આંસુ ને ખુશાલી તારા,હ્ર્દયે મેં આજ ખંડારી,
તારા સ્મિતથી આખું ઘર મલકાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

તારા જનમની એ શુભ વધામણી,
હરપળ એ ક્ષણને સંભારું,
પિતા નહીં, એક સાચા મિત્ર બની,
તારા નજૂક હાથને થામ્યો,
તારા નાજુક પગલાની આહટ,
આજ હજુ એ આહટ સંભળાય.
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

સૂરજ ઉગશે,તારા ઊગશે,
ચાંદની ચંદા સાથ ચમકશે,
તારી ચુડી ,તારા પાયલ,
સાસરીયાના આંગનમાં છનકશે,
સુનું સુનું આ ઘર મારું,
તારી યાદો હરપળ આવે,
તું નથી આ ઘરમાં તોયે,
તારી હાજરી હરક્ષણ વર્તાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

– વિશ્વદીપ બારડ

(૧૧) દીકરી

દીકરી નથી સાપનો ભારો.
દીકરી તો છે ફુલ નો ક્યારો.
દીકરી થકી છે અજવાળુ.
દીકરી વીના સગળ કાણુ.
મા-બાપને કશુંક થાય ,
દીકરીનું દિલ વલોવાઈ જાય,
મા, દીકરી, બહેની,
ઍના પ્રેમમાં ના આવે કદી કમી,
દીકરી પ્યારનું અક્ષય પાત્ર,
ત્યાગ, સમર્પણનું સમસ્ત શાસ્ત્ર.
સ્વાર્થ નું સગપણ ઍવું , ઍ તો તડ પડે કે તૂટે,
દીકરી તો સ્નેહની સરવાણી, નિત્ય નિરંતર ફૂટે.
દીકરીના પગલે લાગે બધું મનોહર,
દીકરી વિનાનું ગર જાણે વાગ્યા વિનાનું જાજર,
દિકરો-તારે ની બુઢાપામાં પાળે ઍ નાહકનો ભ્રમ,
દીકરી જ ઠારે, આંસુ સારે, ભવ તારે ઍ સૃષ્ટિનો ક્રમ.
દીકરી અવતરતાં મોઢુ ફેરવે માં-બાપ,
ક્યા ભાવે છુટશે કરીને ઍવા પાપ.
દીકરી (દુહીતા) નૅ ના દુભવશો,
વિધાતા વેરી કરશો,
દીકરી જશે જે ઘરથી ત્યાં ફરી વળશે અંધારુ,
દીકરી વિનાનું જાણેકે, મીઠુંજળ પણ ખારૂ.
દીકરી જતાં લાગશે સૂનું,
જગત આખું ભાસશે જૂનુ.
આવી દીકરીની વિદાય,
મા-બાપથી કેમ સહેવાય.
દીકરી જતાં સાસરે,
મા-બાપ ભગવાનના આશરે

Prakash Rathod

(૧૨) લગ્નની વિદાય સમયનું રુદન

હાથોમાં મંહેદી શોભે ને ફુલોની મહેક,
નવા સબધોનું પાનેતર પહેરી ને તે,
આજે તો લાડલી બની છે રે દુલ્હન….
બાપાની લાડકી ને માંની છે દુલારી,
ચાલી રે ચાલી તેતો તેના ધામે ચાલી
અમે અપાવેલી ઢીંગલીની માયા મુકીને,
તેનું બાળપણ પણ મુકીને રે ચાલી,
તેનો અવાજ દિલમાં કેદ કરીને ચાલી,
બધી શરારત ને જીદ મુકીને ચાલી,
તેના હાસ્ય માટે અમે કરતા જતન,
બસ ઘરને તે તો રડતુ મુકીને ચાલી,
આજે વ્હાલી બહેન છોડી ચાલી અમને.
તેના ઝઘડા મુકીને મૌન મુકીને ચાલી,
કેટલાય નવા સંબધો બાંધવા ચાલી,
આજે પુત્રી માંથી પત્ની બની ચાલી,
બસ દીપક હતી અમારા કુળનીતેતો,
આજે બીજા કુળની પણ દીપક થઈ.
તેનો પ્રકાશ હવે જગમગશે સમાજમાં.
આંખોમાં નવા સ્વપનોના આકાશને
તે તો આજે ચાલી તેના ઘરે ચાલી,
બસ કાચની ઢીંગલી છે અમારી આતો,
કરજો જતન પ્રેમથી બસ ના તુટે તેમ,
અમારા કાળજાનો ટુકડો સોંપ્પો છે તમને,
અમારા લોહીથી ને આંસુથી સીચી છે.
તેની આંખ માં કદીય ન આવે પાણી,
કરજો તેવું જતન બસ હવે તમે પણ,
તેની ભૂલને અમારી કચાશ જ માનજો,
ને મીંઠો ઠપકોય અમને જ પાઠવજો.

-બટુક સાતા

(૧૩) દીકરી સૌની લાડકવાયી

નાની નાની વ્હાલી દિકરી
ફુલનો મહેંકતો બગીચો દિકરી
સુંદર ચહેરો નાજુક-ભોળી
બાળપણથી જ હોય નખરાળી
મટકી-મટકી નાચ બતાવતી
જીભ પર તો જાણે કોયલ બેસતી
બધા બાળકોમાં વ્હાલી દિકરી
બધાં પ્રત્યે હેત રાખતી દિકરી
પપ્પાનો તો જીવ છે દિકરી
મમ્મીનો એક હાથ છે દિકરી
ઘરમાં સદા રોનક રાખતી દિકરી
સાસરે જતાં રડાવતી દિકરી
પપ્પા-મમ્મી ની ‘દિશા’ દિકરી

pradip bramhbhatt

(૧૪) ભૃણ હત્યા

મા બોલ
હવે તને આ ખાલી પેટનો ભાર લાગે છે ને ?
પેટ પર વાગતીને મીઠ્ઠી લાગતી એ લાતો,
આંખોની પેલે પાર બહુ વાગે છે ને ?
તારામાં ઊગી’તી એ નાનીશી વેલને,
પહેલાં તો આપ્યો’તો આધાર,
તારામાં શ્વસતો એ જીવ હું છું,
એ જાણ્યા પછી પેટનો યે લાગ્યો’તો ભાર ?
અરીસા સામે જોઈ મલકાતી તું હવે એનાથી પણ દૂર ભાગે છે ને ?

તમારું પણ કેવુ પહેલાં તો
પ્રાર્થી-પ્રાર્થીને તમે જ બાળકને માંગો,
પેટમાં દિકરો નથી એવી ખબર પડે
પછી ભગવાનને કહી દો, તમે જ રાખો !
અનાયાસે દેખાતું લોહી હવે ભારોભાર પસ્તાવો અપાવે છે ને ?

છૂટાં પડતા રડવું આવે,
એવો આપણો ક્યાં હતો સંબંધ?
તારાં ય જીવતરની પડી ગઈ સાંજ
આકાશનો લાલ લાલ થઈ ગયો રંગ !
પરી જેવી ઢીંગલી ચુમી ભરે એવું શમણું હજીયે આવે છે ને?

-એષા દાદાવાળા

(૧૫) દિકરી

* માતા-પિતાનું વહાલસોયું રતન છે દિકરી,
* એક અવતારમાં બે કુળ ઉજાળનાર દિકરી,
* નારીનાં નવલા રૂપધારી એવી છે દિકરી,
* સહુને માટે પારકી થાય છે દિકરી,
* તોયે સ્નેહની સરવાણીમાં ભીંજવે છે દિકરી,
* જાણે ઉછળતો વહાલનો દરીયો છે દિકરી,
* ઈશ્વરનું અદભુત સર્જન છે દિકરી,

-ડાયબેન મોહનભાઈ યાદવ

(૧૬) કન્યા વિદાય( ગઝલ્)

મંડપ વિખાયો ને સખી બચપણ તજી જતી રહી,
મીઠી પળો હવા બની પાદર ભણી જતી રહી.
એ પાંગરી હતી કદી આ હાથ પર, અવાજ પર,
નિજને ભૂલી જવા નદી જેવી નદી જતી રહી.

એણે ભરી પળો મધુર કલકલ કરી ધમાલથી,
થઈ સાવ શૂન્ય રાવટી , ક્ષણમાં સદી જતી રહી.

તે આવી અશ્રુધારનું જ બીજું રૂપ હો, શક્ય છે,
આવી, વસી પડળ અને હળવેકથી જતી રહી.

બદલ્યો હતો સદા મને ફૂલો તણાં સ્વરૂપમાં,
પમરાટનાં કવન સજાવી , મઘમઘી જતી રહી.

-ડૉ. કિશોર જે. વાઘેલા( ભાવનગર)

(૧૭) એક બાપનું હૈયું

ઢબૂકતો ઢોલ આંગણે મારે આજ,
પાનેતરમાં ઢબૂરાઇ છે મારી ઢીંગલી,
માથે સજ્યો છે મોડ,
ને મીંઢળ બાંધ્યું છે હાથ…..
પગમાં ઝાંઝર રણઝણે
હાથમાં મેંહદી ને ચૂડીઓનો શણગાર,
ભાલે સોહે ચાંદલો ને આડ,
ને વદને મઢ્યો પીઠીનો ઉજાસ……..

કાલે તો તું મારી આંગળી ઝાલીને
મારી સાયકલે બેસીને જતી’તી નિશાળ,
આજે કેમ રહેતો મારો જીવ ઝાલ્યો???
કેમેય જીવીશ તારા વિના !!!!!
જાય જ્યારે તું પિયુ સંગે પરદેશ!!!!

જીવનની આ રીત છે,તારી હો કો સંગ પ્રીત,
સોણલાનું સજાવી કાજળ આંખોમાં આજ,
પોતાનાને પારકા કરી, પારકાને પોતાના કરવા કાજ,
જુઓ ! ત્યાં મંડપનો થાંભલો પકડી
એક બાપનું હૈયું રોઇ રહ્યું છે ચોધાર આંસુએ આજ..

-preeti tailor

(૧૮) દીકરી વ્હાલી

કાશીબાની દીકરી વ્હાલી,પ્રેમ એ સૌનો લેતી
મળતા તેને મામાકાકા,ત્યાં સૌની સેવા કરતી
……..કાશીબાની દીકરી.
નીતસવારે ચરણ સ્પર્શી,માબાપનો પ્રેમ લેતી
પરોઢીયાને પારખી લઇને,સૌથી વહેલી ઉઠતી
નિત્યકર્મ પતાવી જલ્દી, પ્રભુના દર્શન કરતી
ચા નાસ્તો તૈયાર કરીને, વડીલની રાહ જોતી
મોટાભાઇની લાડલી,ને પ્રેમ મોટીબેનનો લેતી
જોતાસૌને લાગેન્યારી,એવી કાશીબાની વ્હાલી….
એકડો બગડો જલ્દી પતાવી,લેતી નંબર પહેલો
ભણતરમાં શ્રધ્ધારાખીને,બુધ્ધિથીસોપાનચઢતી
મળીજાય કોઇમુંઝવણ,ત્યાં જલાબાપાને સ્મરતી
સીધી રાહે ચાલી જાય,ને સર્વ સફળતાએ જોતી
કર્મ ધર્મને સમજી ચાલે, મળેલ સાચા છે સંસ્કાર
ગામ સીમમાં સૌને એ ગમતી,કાશીબાની વ્હાલી….

-પ્રદીપ બ્રહ્મભટ્ટ

(૧૯) દીકરી સૌની લાડકવાયી

નાની નાની વ્હાલી દિકરી
ફુલનો મહેંકતો બગીચો દિકરી
સુંદર ચહેરો નાજુક-ભોળી
બાળપણથી જ હોય નખરાળી

મટકી-મટકી નાચ બતાવતી
જીભ પર તો જાણે કોયલ બેસતી

બધા બાળકોમાં વ્હાલી દિકરી
બધાં પ્રત્યે હેત રાખતી દિકરી

પપ્પાનો તો જીવ છે દિકરી
માનો એક હાથ છે દિકરી

ઘરમાં સદા રોનક રાખતી દિકરી
સાસરે જતાં રડાવતી દિકરી

-પ્રદીપ બ્રહ્મભટ્ટ(આણંદ)

(૨૦) વિલાયતમાં વ્હાલી, હવે તું જવાની

વધુ ભણવા માટે વિલાયતમાં વ્હાલી, હવે તું જવાની
ને ભાવિના જીવતરને ઘડવાને પ્યારી, હવે તું જવાની
ફકત થોડાં દિવસો સુધી ઘરમાં રહીને હવે તું જવાની
નથી કલ્પી શકતા સ્થિતી શું થવાની હવે તું જવાની

હજી રમતી કૂદતી’તી આવી ઘડી ત્યાં હવે તું જવાની
વરસ સોળની જેવી વ્હાલી ઉંમરમાં હવે તું જવાની

ખબર પણ પડી ના આ જીવતર સર્યુ ક્યાં નજર સામે તારી
વિત્યું બાળપણ આજ આવી યુવાની, હવે તું જવાની

અમે રાતદિવસ જીવનડાળે તારી ઉજવતાં’તા ઉત્સવ
અમારી રહી શેષ જુદી કહાણી હવે તું જવાની

પડ્યું નાનું ઘર આ નગર આજ ઓળંગી ઉંબર ને અવનિ,
જો આકાશ માર્ગે પ્રસારીને પાંખો હવે તું જવાની

ઘણાં મિત્રો ભેટીને દેશે વિદાઈ તને એરપોર્ટે,
જરા હાથ ઉંચો કરી ગુડબાય હવે તું જવાની

તું સંભાળજે, સારા સંસ્કાર, ઉત્તિર્ણ ભણવામાં થાજે
લઈ મમ્મી-પપ્પાના આશિષ સંગે હવે તું જવાની

ખુશીથી તું જાજે, દઈ ધ્યાન ભણજે, ખુશીથી ત્યાં રહેજે
સમય મળતાં વ્હાલી જરા યાદ કરજે હવે તું જવાની

ત્યાં ઘર સ્નેહીઓ મિત્ર છે પગલી, ચિન્તા જરા પણ ન કરતી
પરિવારની જેમ સચવાશે જ્યાં તું હવે તું જવાની

રમકડાં ને પગલાનો પગરવ હવે ઘરની ભીંતો કહેશે
ઘણો સ્નેહ નિસ્વાર્થ યાદો ધરીને હવે તું જવાની

-દિલીપ ગજજર,

(૨૧) વ્હાલનો દરિયો દિકરી

દીકરી છે ઘરમાં સહુની સખી
વાત એ રાખજો તમે જરૂર લખી
કદાચ હોય પોતે એ આંતરમુખી
પણ જોવા ઈચ્છે એ ઘરના સહુને સુખી !
ઘરમાં જો ન હોય દીકરી
તો ચાંદીની થાળી પણ લાગે ઠીકરી
કરે ભલે એ સહુની મશ્કરી
પણ જાણશો એને ના તમે નિફિક્રી !
કોણે કહ્યું દીકરી છે પારકી થાપણ
એ તો છે આખા કુટુંબનું ઢાકણ
પ્રભુ દીકરીને આપે છે એવું ડહાપણ
એટલે એની વિદાયમાં સહુની ભરાય છે પાપણ
દીકરી તો છે મમતા નો ભંડાર
એનાથી રહે પ્રફુલ્લિત ઘર સંસાર
માતા-પિતા ને માટે એ મીઠો કંસાર
છતાં કેમ???????????????????
દીકરા-દીકરીમાં ભેદભાવનો વ્યવહાર ?
રશ્મિકા ખત્રી (બીમ)

(૨૨) ચાંદલા જેવી દીકરી

અમે કહી છીએ – “હિયા ચાંદલા જેવી દીકરી છે”
કેમ ચાંદલા જેવી?
જેમ ચાંદલો શુભ છે – તું અમારા માટે એટલી જ શુભ છે.
ચાંદલો પવિત્ર છે.
ચાંદલો શુકનવંતો છે.
ચાંદલો શોભા વધારનારો છે.
ચાંદલો સારું સૌભાગ્ય સૂચવે છે.
ચાંદલો પ્રભૂ નો આશિર્વાદ છે.
ચાંદલો આકર્ષક છે, મંગળ છે.
ચાંદલો શક્તિ છે.
ચાંદલો તેજ સૂચવે છે.
ચાંદલો જ્યાં કરવા માં આવે છે
તે બે આંખ વચ્ચે ની જગ્યા એકાગ્રતા અને ઉર્જા નુ બિંદુ છે.
ચાંદલો સ્ત્રી નીં શક્તિઓ નુ પ્રતિક છે.

તું પરિવાર નું કેન્દ્ર બિંદુ છે.
તું અમારી શક્તિ છે.

તું અમારા માટે પ્રભૂ એ આપેલા આશિર્વાદ છે.
તું ખરેખર “ચાંદલા જેવી દીકરી” છે.

–તન્મય ~ પૂજા

(૨૩) દીકરીનું હાલરડું

એક ઢીંગલી આ દીકરી છે આવી… અજાણ્યા મલકથી
ભરી આંખોમાં આશા રૂપાળી… પ્રભુના મલકથી

ભેખ લઈને નવો નામ લઈને નવું,

જાણે ઝરણું રૂમઝૂમ્યું મારે દરિયો થવું!

એના મુખડાને જોઈ જીવ મારો ખીલે,

મારા અંતરના ભાવ એની લાલી ઝીલે

સાવ નાનકડી પોટલી એ વ્હાલી, ખુશીથી છલકતી

– સંજય વિ. શાહ ‘શર્મિલ’

(૨૪) દીકરી તો પારકી થાપણ

બેના રે..
સાસરીયે જાતાં જોજો પાંપણના ભીંજાય
દીકરીતો પારકી થાપણ કહેવાય
દીકરી ને ગાય, દોરે ત્યાં જાય
દીકરીતો પારકી થાપણ કહેવાય
બેની તારી માથે બાપનો હાથ હવે નહી ફરશે
રમતી તું જે ઘરમાં એની ભીંતે-ભીંતો રડશે
બેના રે.. વિદાયની આ વસમીવેળા રોકે ના રોકાય
દીકરી તો પારકી થાપણ કહેવાય
તારા પતિનો પડછાયો થઈ, રહેજે સદાયે સાથે
સોહાગી કંકુ સેંથામાં, કંકણ શોભે હાથે
બેના રે.. તારી આ વેણીનાં ફૂલો કોઈ દિ ના કરમાય
દીકરી તો પારકી થાપણ કહેવાય
આમ જુઓ તો આંસુ સૌનું પાણી જેવું પાણી
સુખનું છે કે દુ:ખનું એતો કોઈ શક્યું ના જાણી
બેના રે.. રામ કરે સુખ તારું કોઈ દિ નજર્યું ના નજરાય
દીકરી તો પારકી થાપણ કહેવાય
દીકરી ને ગાય, દોરે ત્યાં જાય
દીકરી તો પારકી થાપણ કહેવાય

-લોકગીત

(૨૫) એક સપનું મા-બાપનું

એક સપનું મા-બાપનું જોને આંસુ લઈને જાય છે,
સુખની સાથે દુ:ખની છાયા ચહેરા પર લહેરાય છે.
એક અમારા પ્રેમનો અક્ષર ગીત બનીને ગૂંજે,
એક કળી અમ બાગની આજે બહાર બનીને ઝૂમે;
જકડી રાખું ઝરણું હાથમાં પણ એવું ક્યાં થાય છે,
સુખની સાથે દુ:ખની છાયા ચહેરા પર લહેરાય છે.

અમ અંતરના આશિષ બેટા, રહેશે તારી સાથે,
એક પ્રભુની બાદ અમારો હાથ છે તારે માથે;
માનાં દિલનો ટુકડો દીકરી પારકી કહેવાય છે,
સુખની સાથે દુ:ખની છાયા ચહેરા પર લહેરાય છે.

ઘર આંગણમાં કાલે બેટા, આંખ ન તુજને જોશે,
હોઠો રહેશે હસતા મારાં અંતર મારું રોશે;
થયું’તું દુ:ખ જે મારી માને આજ મને સમજાય છે,
સુખની સાથે દુ:ખની છાયા ચહેરા પર લહેરાય છે.

એક સપનું મા-બાપનું જો ને આંસુ લઈને જાય છે,
સુખની સાથે દુ:ખની છાયા ચહેરા પર લહેરાય છે.

-ડૉ.નિલેશ રાણા

(૨૬) વિદાય
દીકરી હું તને કરું આજ વિદાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

ફૂલોથી તારી રાહ સજાવી,
આંસુ થકી આંખ છલકાય,
સુખ્ નો સૂરજ આંગણ મલકાય,
દુઃખ કેરી છાયા દૂર દૂર જાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

બાળપણ તારું મારી સંગ વિતાવ્યું,
હરપળ એ ક્ષણ ને વિચારું,
આંસુ ને ખુશાલી તારા,હ્ર્દયે મેં આજ ખંડારી,
તારા સ્મિતથી આખું ઘર મલકાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

તારા જનમની એ શુભ વધામણી,
હરપળ એ ક્ષણને સંભારું,
પિતા નહીં, એક સાચા મિત્ર બની,
તારા નજૂક હાથને થામ્યો,
તારા નાજુક પગલાની આહટ,
આજ હજુ એ આહટ સંભળાય.
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

સૂરજ ઉગશે,તારા ઊગશે,
ચાંદની ચંદા સાથ ચમકશે,
તારી ચુડી ,તારા પાયલ,
સાસરીયાના આંગનમાં છનકશે,
સુનું સુનું આ ઘર મારું,
તારી યાદો હરપળ આવે,
તું નથી આ ઘરમાં તોયે,
તારી હાજરી હરક્ષણ વર્તાય,
મારી લાડલી ઘર છોડી ને જાય…

-ખ્યાતી માલી

(૨૭) દીકરી

વિધાતાનું તું છે સુંદર સર્જન,
ભર્યો છે રંગ લાગણી કેરો તારામાં.
દીકરી બનાવી મોકલી જગમાં તને,
લક્ષ્મી કેરું ઉપનામ આપ્યું તને.

ભાર નથી કોઈ ઘરનો તું,
તું તો છે ઘર નું અમૂલ્ય રત્ન.

કેહવાય જે દાનમાં દાન મોટું,
કન્યાદાન કરવાનો અવસર આપ્યો.

લીધો જન્મ તે તો એક ઘરમાં પણ,
દિપાવશે તું તો બે ઘરના દીપ.

preeti mehta

(૨૮) દીકરી આવી

અધૂરી પૂવૅજન્મની પ્રીત
આજે પૌત્રી બનીને આવી
દિલના પ્રેમસરોવર મધ્યે
એવા કમળ બનીને આવી
બાપુ બેનાના ચહેરા પર
મંજુલ સ્મિત બનીને આવી
મૃદુલ મીઠા સ્નેહ ઝરણમાં
સૂર સંગીત બનીને આવી

બુલબુલ મેનાના કલરવમાં
વિધિનું ગીત બનીને આવી
એવા ઉત્સુક અધીર અષાઢે
શાંત સમીર બનીને આવી

-સરયૂ પરીખ

(૨૯) કન્યા વિદાય
સમી સાંજનો ઢોલ ઢબૂકતો,
જાન ઉઘલતી મ્હાલે,
કેસરીયાળો સાફો ઘરનું,
ફળીયું લઇને ચાલે.

પાદર બેસી ફફડી ઉઠતી,
ઘરચોળાની ભાત.
ડૂસકે ડૂસકે હડસેલાતી,
બાળપણાની વાત.

પૈડું સીંચતા રસ્તો આખો,
કોલાહલમાં ખૂંપે.
શૈશવથી ચીતરેલી શેરી,
સૂનકારમાં ડૂબે.

જાન વળાવી પાછો વળતો,
દીવડો થર થર કંપે.
ખડકી પાસે ઉભો રહીને,
અજવાળાને ઝંખે.

સમી સાંજનો ઢોલ ઢબૂકતો,
જાન ઉઘલતી મ્હાલે.
કેસરીયાળો સાફો ઘરનું
ફળીયું લઇને ચાલે.

– અનિલ જોશી

(૩૦) દીકરી

દીકરી મારી સ્નેહ તણી સરિતા,
કલ-કલ વહેતા ઝરણા સમી કવિતા

એકવીસ વરસ વહાલમાં ન્હાતા રહ્યા,

સુગંધભર્યા વસંતના વાયરા વાતા રહ્યા.

થઇ વિદાય ભીના થયા નયન,

જાણે પાનખરે ઉજ્જ્ડ થયા વન.

અંતરના અમી સીંચી, પુરા કર્યા સધળા કોડ,

છતે પાણીએ કરમાઇ ગયો તુલસીનો છોડ્.

ન કહેવાય દીકરી છે પારકી થાપણ્,

એ તો અમીભર્યા પ્રેમની છે થાપણ.

પડધા પડતા રહ્યા ઓરડે, થકી એના કલશોર,

સુની થઇ ભીંતને મુંગા થયા ગમાણે ઢોર.

મા ની મમતા ‘ને બાપના વાત્સલ્યનું ઝરણું,

દીકરી માંથી વહુ બની સુકાઇ ગયું તે ઝરણું

– ભૂપેન્દ્ર ત્રિવેદી

(૩૧) દીકરી

હીર મારી આંખોનો ઉજાસ, મારા હ્રદયનો ધબકાર હીર
હીર મારી નસોમાં વહેતું લોહી, મારા સ્નેહનો સાગર હીર,

હીર મારો શ્વાસોચ્છવાસ, મારી ચેતનાનું બળ હીર,

હીર મારો પડછાયો, મારી ઉર્મીનું ગીત હીર,

હીર મારી ખુશીઓનું નંદનવન, મારા મોહની માયા હીર,

હીર મારા શબ્દોની સાંકળ, મારા સર્જનનો સાર હીર

હીર મારું પ્રિય સ્વજન, મારા નિત્યસ્મરણ ઇશ હીર,

હીર મારા સ્નેહવૃક્ષનું ફળ, મારી લાગણીનો છોડ હીર.

( હીર તેમની પુત્રીનું નામ છે. )

-વિકાસભાઈ બેલાણી

(૩૨) દીકરી

હોશ અને હાશ મારા, હૈયું ને શ્વાસ તું,
દીકરી તું તો મારું ભાવી ઉજ્જાવલ

ઉગતા ન સૂરજ ને ઉગતા ન તારલા

દીકરી નહીં તો સૂની દુનિયા હરપલ

તારા સથવારે મેં શમણાં જોયા ઘણાં

શમણાં મા જોયું તારું ભાવિ નિશ્ચલ

હસરતોની યાદીમાં, પહેલે થી છેલ્લે તું

તારાથી ગૂંજે આ જીવન કલકલ,

દીકરી છે શ્વાસ અને દીકરી છે આશ મારી

દીકરીના શ્વાસે જીવું જીવન હરપલ,

દીકરી છે મત્લા ને દીકરી છે મક્તા

દીકરી છે કાફીયા ને જીવન ગઝલ

સૂરજ ઉગે તે પહેલા, ઉગતા તારા ટહુકા ઓ દીકરી.

હોઉં ગમે તેટલો દૂર, પૂગતા તારા ટહુકા ઓ દીકરી.

– જીગ્નેશ અધ્યારૂ

(૩૩) દિકરી વિદાય

દિકરી તારા સોભાગ્યનું સિંદુર આજ ઘોળી લાવ્યો છું,
વિઘાતાએ જે લખ્યું હતું તે સરનામું શોઘી લાવ્યો છું,

કાળજા કેરો કટકો તુ, વેગળી નથી કરી ક્યારેય ,

તારી ને મારી જુદાઇનું કોઇને વચન દઇને આવ્યો છું,

દિકરી તારા માટે આજ પાનેતર લઈને આવ્યો છું,

સપના મારા જે હતા પાલવમાં બાંઘી લાવ્યો છું,

પારકી અમાનત છે તુ બીજાની ક્યાં સુઘી સંભાળુ,

ભારે હૈયે તારી કંકોત્રી હેતના તેડા લખવા લાગ્યો છું,

ઢીંગલી જેવી લાડલી માટે રણઝણ ઝાંઝર લાવ્યો છું,

હદય મારું રડે છે પણ મુખ પર સ્મિત લાવ્યો છું,

પથ્થર જેવો બાપ પણ રડી પડે છે દિકરી ની વિદાયથી,

આંગણું મારૂ સુનું થાશે હું વિવશ બની ઉભો છું,

સંસાર તારો સ્વર્ગ બને એજ આશિષ ગુંથી લાવ્યો છું,

દર્પણ છે તુજ મારૂ એવો અરીસો લાવ્યો છું,

પારકાને પોતિકા ગણી બન્ને કુળને શોભાવજે ,

લુછી નાંખ આંસુ દિકરી ખુશીનો અવસર લાવ્યો છું,

ખુણે ખુણે સંભળાશે તારો નાદ , હરપળે આવશે અમોને તારી યાદ,

કોને પાડીશું હવે અમે સાદ, સાસરવાસને શોભાવજે એવી અમ આસ.

– એક કંકોત્રી માંથી ( લેખક અજ્ઞાત )

(૩૪) કુંવરબાઈનું મામેરું

દૂર થકી દીઠી દીકરી, મહેતે સમર્યા શ્રીનરહરિ;
અન્યોઅન્યે નયણાં ભરી, ભેટયાં બેહુ અતિ આદર કરી.
મસ્તક ઉપર મૂક્યો હાથ, પાસે બેસાડીને પૂછી વાત :
‘કહો કુંવરબાઈ, કુશલીક્ષેમ ? સાસરિયાં કાંઈ રાખે પ્રેમ ?’

જો રૂડો દિવસ આવ્યો, દીકરી, તો મોસાળું કરશે હરિ,
કુંવરબાઈ બોલ્યાં વિનતી, ‘સામગ્રી કાંઈ પાસે નથી.

નાગરી નાત્યે કયમ રહેશે લાજ, ધન વિના આવ્યા શેં કાજ ?
નિર્માલ્ય નિર્ધનનો અવતાર, નિર્ધનનું જીવ્યું ધિક્કાર.

નિર્ધનનું કહ્યું કો મન નવ ધરે, નિર્ધનનું સહુ કૌતુક કરે,
નિર્ધનને સહુ ઘેલો ગણે, નવ રાખે ઊભો આંગણે.

લોક બોલાવે દુર્બલ કહી, એથી માઠું કાંઈ બીજું નહિ;
તાત, કાંઈ ન કરો ઉદ્યમ તો આ અવસર સચવાશે ક્યમ ?

નથી લાવ્યા તમે નાડાછડી, નથી મોડ ને કુંકુમપડી;
નથી માટલી, ચોળી, ઘાટ, – એમ દરિદ્ર આવ્યું શા માટ ?

કેમ કરી લજ્જા રહેશે તાત, હું શે ન મૂઈ મરતે માત ?
માતા વિના સૂનો સંસાર, નમાયાંનો શો અવતાર ?

જે બાળકની માતા ગઈ મરી, બાપસગાઈ સાથે ઊતરી;
જ્યમ આથમતા રવિનું તેજ, મા વિના ત્યમ બાપનું હેજ.

સુરભિ મરતે જેવું વચ્છ, જલ વિના જેમ તલફે મચ્છ;
ટોળાવછોઈ જ્યમ મૃગલી, મા વિના પુત્રી એકલી.

લવણ વિના જ્યમ ફીકું અન્ન, ભાવ વિના જેવું ભોજન,
કીકી વિના જેવું લોચન, માત વિના તેવું બાપનું મન.

શું કરવા આવ્યા ઉપહાસ ? સાથે વેરાગી લાવ્યા પચાસ;
શંખ તાલ ને માળા ચંગ : એ મોસાળું કરવાના ઢંગ ?

નહીં તો પિતાજી, જાઓ ફરી,’ એમ કહી રોઈ દીકરી.
મહેતે મસ્તક મૂક્યો હાથ, ‘મોસાળું કરશે વૈકુંઠનાથ !’

– પ્રેમાનંદ

(૩૫) મારી જ –દિકરી

નદીના પટમાંથી
પર્વતની બખોલમાંથી
કંકર વીણતી
રેત કિનારે મહેલ ચણતી
જળના તરંગ ભાંગતી

ભીના અરીસે સંદેશ લખતી
ચપટીભર્યા રંગે અવસર સજાવતી

ઝબોળીને ક્યારેક રસાસ્વાદ આપતી
ક્યારેક રંગીલો છંટકાર
કોરા બરડાએ ક્યારેક શબ્દો આંકતિ
ક્યારેક પાંખડીની ભાત

લટમાં ગુંથાતી, ભાલને સજાવતી
મ્હેંદીના રંગે થતી લાલ
તાર રણઝણાવતી, લાડથી ઠપકારતી
ઝાલીને લઈ જતી ક્યાંક

આંગળીથી વિખુટી ન પડતી
એ બધીયે તૃષ્ણા,
મારી જ !!

-દર્શનાબહેન (અમેરિકા)

(૩૬) દર્દીનું દીકરીને સંબોધન

મઝધારમાં ડૂબી રહ્યું હો
વહાણ, દીકરી !
એવું જ મારું જીવવું તું
જાણ, દીકરી !
હું ક્યાં રમી શકું છું,
તારી સાથે સ્હેજ પણ
શય્યામાં થનગને છે મારા,
પ્રાણ, દીકરી !

મારા વિના તું જીવવાનું
લાગ શીખવા
ટૂંકું છે બહુ મારું અહીં
રોકાણ, દીકરી !

ભૂલી નથી શકતો હું
ઘડીકે ય કોઈને
જબરું છે બહુ કુટુંબનું
ખેંચાણ, દીકરી !

સાકાર હું કરતો હતો એક
સ્વપ્ન આપણું,
એમાં પડ્યું છે અધવચે
ભંગાણ, દીકરી !

જો પ્રાર્થના કરે તો એમાં
તું ઉમેરજે,
મારું પ્રભુ પાસે બને
રહેઠાણ, દીકરી !

મઝધારમાં ડૂબી રહ્યું હો
વહાણ, દીકરી !
એવું જ મારું જીવવું તું
જાણ, દીકરી !

– જગદીશ વ્યાસ

(૩૭) દીકરીવિદાયનું ગાન

લીલું કુંજાર એક ટહુકે છે ઝાડવું;
કિલ્લોલે એની સૌ ડાળ,
-કે બે’ની એ તો કલરવતું પિયરનું વ્હાલ !
લીલું કુંજાર એક મહેકે છે ઝાડવું;
પાંદડીઓ પીએ આકાશ
-કે બે’ની એ તો પીયરિયાનો ઉલ્લાસ !

લીલું કુંજાર એક બહેકે છે ઝાડવું;
ઝાડવામાં તડકાના શ્વાસ
-કે બે’ની એ તો બાપુના ઉરનો ઉજાસ !

લીલું કુંજાર એક ધબકે છે ઝાડવું;
એની છાયા કરે સળવળાટ
-કે બે’ની એ તો માડીના ઉરનો રઘવાટ !

લીલું કુંજાર એક હલબલ્યું ઝાડવું;
પંખીણી ઊડી ગઈ એક
-કે બે’ની તો થઈ ગઈ સાસરિયાની મ્હેક !

લીલું કુંજાર એક સૂનું થયું ઝાડવું;
ખાલીપો આંખે અથડાય
-કે ઝાડવું એ ભીતરભીતર મલકાય !

–યૉસેફ મૅકવાન

(૩૮) સદગુણી દિકરી

મમ્મીને દિકરી મમ્મીને દિકરી
એક મગની બે ફાડો જી
મા અને દિકરી પ્રભૂએ રચીને
ધરતી પર સ્વર્ગ ઉતાર્યું જી
મમ્મીને દિકરી મમ્મીને દિકરી
બાળપણમાં દિકરી બાપને વહાલી
મમ્મીની આંખનો તારો જી
સુંદર સંસ્કારથી પ્યારના સિંચનથી
લાડકોડમાં ઉછેરી જી
પપ્પાને દિકરી પપ્પાને દિકરી
મમ્મીની આરઝુ દિકરી દુલારી
પપ્પાનાં હૈયાંની ધડકન જી
ભણાવી ગણાવી પરઘેર મોકલી
અંતરની અભિલાષા જી
માબાપ ની દિકરી માબાપની દીકરી
ઓરતા પૂર્યા દિકરી જીવતર ઉજાળ્યું
સાસરીને શોભાવ્યું જી
પતિને બાળકો ઘરનાં સર્વેનાં
દિલડાં પ્રેમે જીત્યાં જી
માબાપ ને ગર્વ થાયે જી
સદગુણી દિકરી સદગુણી દિકરી

-પ્રવિણા કડકિયા

(૩૯) મારી લાડલી

તું વ્હાલનો વેલો છે મારી લાડલી
તું સ્નેહની શરણાઈ છે મારી લાડલી
તારી આંખો માં કુતૂહલતા એવી અનોખી,
કે એ આંખોનૂં અંજન મારે થવું મારી લાડલી

તારા ગાલો છે ગુલાબ જેવા ગલગોટા ને ગમતીલા,
કે ફરી ફરીને હું તો ચૂમી વળું મારી લાડલી

તારા સ્મિત મા રેલાય છે સંગીત એવું સુરીલૂં,
કે એ મલકાટમાં હું તો ખોવણી મારી લાડલી

સર્જનહારની શિલ્પકારીની તું છે સર્વોત્તમ કૃતિ,
વરસોથી જે ખેલી,અમારું જીવન,અમારી ‘કશ્તી’,મારી લાડલી

-કૃતિ કશ્યપ શાહ

(૪૦) દીકરી.

નહીં દઉં તને મારી ઝાંસી ઓ ગોરા!
ચડી અશ્વ લક્ષ્મી લડી એ ય દીકરી.

બધીર, બાળપણથી, અને મુક અંધ,
એ હેલન વીદેશી, વીદુશી એ દીકરી.

હતી ગારગી એક વેદાંત જ્ઞાની,
સભાઓ ગજવતી, વળી એ ય દીકરી.

કરુણાની મુર્તી, ઘવાયાની શાતા,
ફ્લોરેન્સ બુલબુલ, અહો એ ય દીકરી.

ત્યજી કેવી ભારે વીવશતા અરેરે!
શ્વસુરગૃહ સડી જીંદગી, એ ય દીકરી.

કળી કુમળી, પીંખી, મસળી હવસમાં
સરે આમ કોઠે, અરેરે એ દીકરી.

ભણેલી છતાંયે અભણ શાણપણમાં,
જલાવ્યું સ્વ-ઘરને અરે! એ ય દીકરી.

કરે કુથલી, કેવી સખીઓની સંગે,
અદેખાઇમાં જે જલી એ ય દીકરી.

બની માત જેણે જીવનને દીપાવ્યું,
ગુણોથી ભરેલી હતી એ ય દીકરી.

-સુરેશ જાની

(૪૧) દીકરી
મા દીકરીના મનના એવા પાકા તાણાંવાણાં
મૃગનયની આંખોમા જેવા શાંત સૂતેલા શમણાં

દીકરીના સૌ ભાવ નવેલા માને આવી પંહોચે
દીકરીને દિલ આંસુ ઝરતા માને જઈ ભીંજાવે

જીવન નૈયા દીકરી કેરી જાય અહીંતહીં ભટકી
તો સાથે સાથે મા તણાયે કાંઠે ઉભી ઉભી

જ્યારે દીકરી હૈયુ ઝુમે આનંદ હેલી નાચે
તો માનુ યે મન ઘેલું ઘેલું વિના કારણે નાચે

દીકરો માનો દીકરો રહેશે કદાચ જીવન વાટે
દીકરી સોટચ માની રહેશે ‘સરયૂ’જીવતર સાટે

-સરયૂ પરીખ

(૪૨) મારી દીકરીને ખુબ પ્રેમ સહિત

અમાસની અંધારી રાતે ઝબક્યાં દિપ દિવાળી
આવી મારી હસતી રમતી ગાતી દિકરી શાણી…મારી
નિમઁળ નયનો હસતાં ગાલે લાગે ભોળીભાલી
ચાલે જાણે કુમકુમ પગલે પ્રભાતની પનીહારી…મારી

રંગ રંગનો ભેદ એ જાણે વાંચનની ખુબ પ્યાસી
કામ તણો એને થાક ન લાગે સદગુણની એ રાણી…મારી

ભાઇ બેનને પ્રેમથી રાખે સાહેલીઓની સાથી
શાળાની આતુરતા એને ગુરુજને ખુબ વખાણી….મારી

પતંગિયા સમ ઉડતી ફરતી રસોઇમાં પાવરધી
મહેમાનોની સારભારમાં થાતી અડધી અડધી….મારી

ભરત નાટ્યમ ભાવે કરતી વીજળી ઝડપે તરતી
દુધમાં જાણે સાકર ભળતી કોઇથી ના એ અજાણી….મારી

પપ્પા મમ્મી પ્રેમથી વદતાં તું વૈષ્ણવજનની વાણી
આનંદે તું ભણજે ગણજે અમ જીવનની તું જ કમાણી….મારી

ડો.દિનેશ ઓ. શાહ, ગેઇન્સવિલ, ફ્લોરિસડા, યુ.એસ.એ.

(નોંધ: મારી દીકરીનો જન્મ દિવાળીના દીવસે થયો હોવાથી
ગીતની શરુઆત અમાસની રાત અને દિપ દિવાળીથી કરી છે.)

(૪૩) દીકરી
ક્યાં છે તું ઓ સ્વરાંજલિ? આભાસી બની ગઇ કેમ તું?
થોડા સમયમાં નવી ખુશી આપી, રૂઠી ગઇ કેમ તું?

ઘણાં કષ્ટો વેઠી તને પામ્યાંનો હરખ માતો ન્હોતો ‘ને,
ઝાકળવત સુવાસ પ્રગટાવી અનંતમાં સમાઇ ગઇ જોને.

ચિરાગે પ્રગટાવી પારૂલની પ્રતિકૃતિ સમ અંતરથી ખરી,
વૃન્દનાં સોનેરી સ્વપ્નોની મૂર્તિ, અલબેલી નાની-શી પરી.

માંગી હતી તને જગત્જનની પાસેથી કાલાંવાલાં કરી,
એનો જ અંશ સમ ભાસતી, સમાણી તું એમાં જ ફરી.

નાની હતી મારી અપેક્ષા એક, પામું કન્યાદાનનું પુણ્ય,
મારા અસ્તિત્વના અંશ દ્વારા, નહિ પામું કદીયે એ પુણ્ય.

જન્મ-મૃત્યુ, એ બે સનાતન સત્ય છે પૂરા આ જગમાં,
કેમ મને હરપળ એ સત્યની ઝાંખી કરાવી જીવનમાં.

દરેક આઘાત સહેવાની શક્તિ આપી, આંચકા શાને આપ્યા?
એણે ગણ્યું જે પ્યારું મેં માન્યું પ્યારું, મારી તને આ અંજલિ.

-ચિરાગ પટેલ

(૪૪) દીકરી ના આવ્યા હોંશીલા તેડા

દીકરી ના આવ્યા હોંશીલા તેડા..
યુ.એસ.જાવાના કંઇ કર્યા કોડ..
મનમાં ઉગી મીઠી એક મૂંઝવણ,
લઇ શું જાવું દીકરી માટે?
નથી ત્યાં ક્શી યે ખોટ. સાયબી છલકે દોમદોમ……
ત્યાં કુંવરબાઇ ના મામેરા સમ .
લિસ્ટ આવ્યું લાંબુલચક…..!!.
અહીં ઝળહળતા પ્રકાશ ના ધોધ માં,
આંખ્યુ જાય અંજાય..
માટી ના કોડિયા ની મીઠી રોશની લાવજો,
ને વળી તુલસીકયારાની મઘમઘતી મંજરી..

હ્લ્લો ને હાય માં અટવાતી રહી,
જેશ્રીક્રુશ્ણ ના નાદ બે-ચાર લાવજો.
લાવજો છાબ ભરી કોયલના ટહુકા,
ને ઉષા ના પાલવમાંથી ઉગતા-

સૂરજ નો રાતોચોળ રંગ……..
ગોકુળ ની ગલીઓનો ગુલાલ અને,
‘
રજ વનરાવનની લાવજો…
ખોવાઇ ગયેલ જાત ને જોઇ શકું,

આયનો એવો એક લાવજો..
ગુણાકાર-ભાગાકાર કરી કરી,
ગણિત થઇ ગયું હવે પાકું,
ડોલરિયા આ દેશમાં…

વહાલના સિક્કા બે-ચાર વીણી લાવજો.
‘કેમ છો બેટા’?કોઇ ન પૂછતું ભીના કંઠે,
આંસુ લૂછવાને ટીસ્યુ નહી,પાલવ તારો લાવજો.
સગવડિયા આ પ્રદેશ માં ..
લાવજો હાશકારી નવરાશ,

ને છાંટજૉ કુટુંબમેળા ના કંકુછાંટણા………..
મસમોટા આ મારા મકાન ને..
ઘર બનાવવાની રીતો જરુર લાવજો,

ઉપરથી તો છઇએ લીલાછમ્મ..
પણ મૂળિયાં તો એની માટી ને તરસે….
પરફયુમ –ડીઓ નહીં.
ભીની માટી ની ભીનાશ ભરી લાવજો
થોડું લખ્યું ,જાજું કરી વાંચજો,
વેલાવેલા આવી હેતના હલકારાઆલજો.

– નીલમબેન દોશી

(૪૫) દીકરીને

જન્મી અમારે ઘર આંગણે તું
દોડે ધમાલો કરી, ધીમું ચાલે;
ને હાસ્યથી ખંજન થાય ગાલે
જોઉં અરે શૈશવ મારું છે તું!

તારા રૂપાળા કરથી તું મારું
ચિબૂક કેવું પસવારે વ્હાલે,

ને અંગૂલિથી કદી નાક ઝાલે,
મારુંય હૈયું બનતું સુંવાળું!

તને પરાયું ધન હું ન માનું
તું લૂણ છે આ ધરતીનું જાણું.

અનાદિથી તું રહી પ્રાણપોષી
બ્રહ્માંડની તું ધરી, સૂક્ષ્મકોષી.

તું પ્રકૃતિનું જીવતું પ્રતીક

ને સંસ્કૃતિનું ધબકંત ગીત!

– યોસેફ મેકવાન

(૪૬) દીકરીની વિદાય વેળાનું ગીત

વહાલી દીકરી
મમતાએ મઢી
સંસ્કારે ખીલી
વહાલી દીકરી
ભર બપોરે દોડી
બારણું ખોલી
ધરે જળની પ્યાલી
વહાલી દીકરી
હસે તો ફૂલ ખીલે
ગાયે તો અમી ઝરે
ગુણથી શોભે પૂતળી
વહાલી દીકરી
રમે હસતી સંગ સખી
માવતર શીખવે પાઠ વઢી
સૌને હૃદયે તારી છબી જડી
વહાલી દીકરી
વીતી અનેક દિવાળી
જાણે વહી ગયાં પાણી
સોળે કળાએ ખીલી જાણે રાણી
વહાલી દીકરી
પૂજ્યાં તે માત પાર્વતી
પ્રભુતામાં માંડવા પગલી
લેવાયાં લગ્ન આંગણિયે
મહેંકે સુગંધ તોરણિયે
દિન વિજયા દશમી
વહાલે વળાવું દીકરી
વાગે શરણાઈ ને ઢોલ
શોભે વરકન્યાની જોડ
વિપ્ર વદે મંગલાષ્ટક
શોભે કન્યા પીળે હસ્ત
આવી ઢૂંકડી વિદાય વેળા
માવતર ઝીલે છૂપા પડઘા
વ્યથાની રીતિ ના સમજાતી
વાત કેમ કહેવી બોલે દીકરી
ઝીલ્યા વડીલોના મોંઘા બોલ
વગર વાંકે ખમ્યા સૌના તોલ
દીકરીની વ્યથા ઉરે ઉભરાણી
કેમ સૌ આજ મને દો છોડી
આવી રડતી બાપની પાસે
બોલી કાનમાં ખૂબ જ ધીરે
કોને બોલશો-વઢશો પપ્પા હવે
હું તો આજ સાસરિયે ચાલી
કેવું અંતર વલોવતા શબ્દો બોલી
જુદાઈની કરુણ કેવી કથની
થયો રાંક લૂંટાઈ દુનિયા મારી
આજ સંબંધની સમજાણી કિંમત ભારી
આંખનાં અશ્રુ બોલે વાણી
નથી જગે તારા સમ જીગરી
તું સમાઈ અમ શ્વાસે દીકરી
તારા શબ્દો ટપકાવે આંખે પાણી
ઓ વહાલી દીકરી
ઘર થયું આજ રે ખાલી

રમેશ પટેલ(આકાશદીપ)

(૪૭) પુત્રી જન્મનાં વધામણાં

પ્રભુએ બંધાવ્યું મારુ પારણું રે લોલ,
પારણીયે ઝૂલે ઝીણી જ્યોત રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

નભથી પધારી મારી તારલી રે લોલ,

અંગે તે વ્હાલ ઓતપ્રોત રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

લેજો રે લોક એનાં વારણા રે લોલ,

પુત્રી તો આપણી પુનાઈ રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

ઓસરિયે, આંગણિયે, ચોકમાં રે લોલ,

વેણીના ફૂલની વધાઈ રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

ગૌરીનાં ગીતની એ ગુલછડી રે લોલ,

દુર્ગાના કંઠનો હુંકાર રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

બાપુની ઢાલ બને દિકરો રે લોલ,

કન્યા તો તેજની કટાર રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

ઉગમણૅ પ્હોર રતન આંખનું રે લોલ,

આથમણી સાંજે અજવાસ રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

રમતી રાખો રે એની રાગિણી રે લોલ,

આભથી ઊંચેરો એનો રાસ રે,

અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

-મકરંદ દવે

(૪૮) માને – દીકરીની જ વિનંતી

મા મને ! તું આ જગતમાં આવવા દે,
આંગળી પકડીને તારી ચાલવા દે, મા !

મને તું આ જગતમાં આવવા દે.

વંશનું તુજ બીજ કો’ ફણગાવવા દે,

ગોરમાની છાબ લીલી વાવવા દે.

તું પરીક્ષણ ભ્રૂણનું શાનું કરે છે ?

તારી આકૃતિ ફરી સરજાવવા દે.

ઢીંગલી, ઝાંઝરને, ચણિયાચોળી,

મહેંદી બાળપણના ગીત તું પ્રગટાવવા દે.

વહાલની વેલી થઈ ઝૂલીશ દ્વારે,

આંગણે સંવેદના મહેકાવવા દે.

સાપનો ભારો નથી, તુજ અંશ છું હું,

લાગણીના બંધને બાંધવા દે.

મા ! આ જગતમાં મને આવવા દે…

-રમેશ પટેલ(આકાશદીપ)

(૪૯) દીકરીની પૂકાર

દીકરી થઈ, જન્મ લેવો છે ભારતમાં મારે,
જન્મ દેવા કોણ તૈયાર છે આજે ? (ટેક )
પુરાણી વૃત્તિના લોકો કહે છે, દીકરો મુજ જીવન-સહારો,
અને, ગણે છે દીકરીને બોજારૂપી ભારો,
બદલશે કોણ વૃત્તિ એમની ?
જે થકી, ઇચ્છા પુરી થાય મારી !……દીકરી…..(૧)
હશે માનવ-વિચારો જુદા, આ ટેકનોલોજીના યુગમાં,
કિન્તુ, મળી નિરાશા, હવે તો મારે છે મુજને જન્મ પહેલા,
બદલશે કોણ વૃત્તિ એમની ?
જે થકી, ઇચ્છા પુરી થાય મારી !……દીકરી…..(૨)
પ્રભુ-ઇચ્છા થકી બનું છું દીકરી આ જગતમાં,
દેજો પ્રેમભર્યો આવકારો પ્રભુ-બાળને આ જગતમાં,
બદલશે કોણ વૃત્તિ એમની ?
જે થકી, ઇચ્છા પુરી થાય મારી !………દીકરી…..(૩)
દીકરા સમાન છે દીકરી તો આ જગતમાં,
માતા, બેન કે પત્ની સ્વરૂપે હશે એ દીકરી આ સંસારમાં,
સમજ આવી ક્યારે હશે માનવ-હૈયામાં ?
ત્યારે…..ચંદ્ર કહે, હશે પરિવર્તન એવું માનવ-જીવનમાં
નિહાળી એવું, હશે ચંદ્ર-હૈયે ખુશી પ્રભુ-સ્મરણમાં !…..દીકરી…..(૪)

-ડો ચંદ્રવદન મિસ્ત્રી

(૫૦) કન્યા વિદાય વેળાએ

પિયરનું આંગણું ત્યાગીને બહેની જાય છે આજે,
મૂકી માબાપની માયા વિદાય થાય છે આજે.
સખીરી લગ્ન છે તારા ને કિસ્મત આજ જાગી છે,
બરાત આવી છે આંગણમાં અને શરણાઈ વાગી છે.
તું આ શરણાઈ જેવા સૂર મીઠાં વેરતી જાજે,
અહીંના સોણલા સર્વે અહીં ખંખેરતી જાજે.
પતિનું ઘર એ દુનિયા આજથી તારી બની જાશે,
હવે કન્યા મટી તું એક સન્નારી બની જાશે
પતિ સેવાને સાચો ધર્મ સમજીને અદા કરજે,
કુટંબે પ્રેમ દર્શાવી બધા દિલમાં જગા કરજે.
પરાયા ઘરને પોતાનું કરી શોભાવવાનું છે,
દયાનું હેતનું ઝરણું તને વર્ષાવવાનું છે.
સુવાસો થઈ સદા ચર્ચાઈ તારી વાત સાસરીએ,
દુઆ છે તારા પગલાંની પડે ત્યાં ભાત સાસરીએ.
ગરીબી હોય તો ત્યાં જઈ ગરીબીમાં ખુશી થાજે,
તને વાતાવરણ જેવું મળે તેમાં ડુબી જાજે.
દુલ્હન આજે બની છે તું ચમકતું એ મુકદ્દર છે
લૂછી લે આંસૂઓ પ્યારી ખુશીનો આજ અવસર છે
કળીના જેમ ખીલી ફૂલ પેઠે મુસ્કુરાતી જા,
મોહબ્બતનું નવા જીવનનું મીઠું ગીત ગાતી જા
તને ભૂલી નહિ જઈએ દ્શ્ય એ સાદ આપે છે
અમારી આંખના આસૂંઓ આશિર્વાદ આપે છે.
સલામી લે, અમારી યાદ, હૈયે સંઘરીને જા,
દુઆઓ આ કવિની તારા પાલવમાં ભરીને જા.
નહિ’આઝાદ’ ભૂલે કોઈ પણ આ યાદગારોને,
ખુદા આબાદ રાખે તારા ગુલશનની બહારોને.

-કુતૂબ ‘આઝાદ’

(૫૧) દિકરીના જન્મદિવસે

પ્રણયવેલની કુંપળ છે તું ઉર ઉપવનનું ફૂલ
તું પંખી તું કલરવ મીઠો તું જ ગીત મંજુલ
પ્રથમ કિરણશી જ્યારથી નિરખી આંખ ઠરી છે મારી
ઉઘડી છે મુજ અંતરદ્વારે ઉલ્લાસોની બારી
પ્રેમકૃપાથી હેમ થયા સૌ સ્વપ્નોના તાંદુલ

બુટ્ટી, બક્કલ, કંઠી કંગલ અક્ષરનું અજવાળું
એ તારા આભૂષણ બેટી તું આભૂષણ મારું
મમ્મી છે મીરાની ચાદર તું મનગમતી ઝૂલ

ચાર દિવાલોની આ માયા તુજથી ઘર લાગે છે
એક દિવસ તું ઉડી જશેનો ડર ભારે લાગે છે
તુજવિણ નક્કી ખખડી પડશે પપ્પા નામનો પૂલ

-મુસાફિર પાલનપુરી

(૫૨) દિકરી

દિકરો ભલેને હોય ડહાપણનો દરિયો,
પણ દિકરી તો વહાલનો દરિયો.
નાનકડી નમણી એ આંખો મટકાવતી
ને ગુલાબી ગાલો પર સ્મિત મધુરું રેલાવતી.

પગલી એ નાનકડી પાડતી
ને હૈયા એ સૌના રણઝાવતી.

ટહુકો મધુરો એનો ગુંજતો
ને ભરતો ઉલ્લાસ ખુણે ખુણે.

વહ્યા વર્ષો બની દિકરી
ગૃહલક્ષ્મી નિજ ગૃહ તણી
કરી અવકાશ અમ હૃદયમાં.

અજબ ખેલ કુદરત તણો
લીધું તે આપ્યું નવા રુપે.

પુરાયો અવકાશ,
પામી તુજને હે દિકરી
અમ ગૃહ તણી લક્ષ્મી રુપે.

બસ આશિષ એટલીજ અમ હૈયા તણી
મહેકી રહે જીંદગાની સદા તમારી.

શૈલા મુન્શા